Trong vài ngày của tháng 3/2000, khi bong bóng dotcom gần đến điểm vỡ, Cisco đã trở thành công ty giá trị nhất thế giới. Giờ đây, nhà sản xuất thiết bị mạng này là một câu chuyện cảnh báo, dù cũng vẫn là một doanh nghiệp thành công bền bỉ, với lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu thực tế gấp 4,5 lần so với thời điểm đó.
Cách đây 25 năm, nhà đầu tư hưng phấn đến mức định giá Cisco ở mức hơn 200 lần lợi nhuận hằng năm, tương đương khoảng 1 nghìn tỷ USD theo giá trị hiện tại. Xuất phát từ một mức định giá “trên mây” như vậy, tăng trưởng vững nhưng không bứt phá của Cisco trở thành nỗi thất vọng. Giá trị thị trường của hãng nay chỉ còn 280 tỷ USD.
Hiện tại, trên thị trường chứng khoán đang xuất hiện một cái tên mới có dấu hiệu giống Cisco. Palantir – công ty phân tích dữ liệu hiện đang là cổ phiếu nóng nhất năm 2025 với mức tăng tưởng ấn tượng 600% so với năm ngoái. Quý II năm nay, công ty báo cáo doanh thu 1 tỷ USD, cao hơn 48% so với cùng kỳ 2024 và gấp bốn lần so với cùng kỳ 2020.
Giới công nghệ Silicon Valley thường tìm những công ty đáp ứng “quy tắc 40” (tổng biên lợi nhuận hoạt động và tốc độ tăng trưởng doanh thu so với cùng kỳ, tính bằng điểm phần trăm, trên 40). Điểm số của Palantir là 94 – cao hơn bất kỳ công ty phần mềm doanh nghiệp nào có quy mô doanh thu tương đương hoặc lớn hơn. Trong nhóm 25 công ty giá trị nhất thế giới (Palantir nằm trong nhóm này), chỉ có Nvidia – với vị thế gần như độc quyền về sản xuất chip tiên tiến – đạt điểm cao hơn.
Bất kỳ nhà đầu tư nào cũng muốn sở hữu một phần “miếng bánh” đó. Vấn đề là giá trị thị trường của Palantir đã vọt lên 430 tỷ USD, hơn 600 lần lợi nhuận năm qua và gần gấp ba mức P/E mà Cisco (hay Nvidia) từng đạt đỉnh. Nếu tính theo doanh thu, hệ số P/S của Palantir khoảng 120. Để so sánh, năm 2005 – trước khi từ “Google” được đưa vào từ điển Oxford – hệ số P/S của Google đạt đỉnh ở mức 22.
Không khó hiểu vì sao Adam Parker của công ty đầu tư Trivariate Research lại viết một báo cáo với tiêu đề “Liệu Palantir có phải là ý tưởng bán khống tốt nhất?”. Cuối tháng 5, ông phân tích tỷ lệ giá trị doanh nghiệp (EV, điều chỉnh vốn hóa thị trường theo nợ và tiền mặt) trên doanh thu dự báo năm tới.
Lúc đó, Palantir đạt 73, nay đã là 104. Ông tìm kiếm những công ty niêm yết từng đạt hệ số EV/doanh thu 70 kể từ năm 2000 (loại trừ doanh nghiệp tài chính và doanh thu dưới 50 triệu USD) và chỉ thấy 14 công ty, lớn nhất chỉ bằng 1/4 giá trị Palantir. Trong đó có Strategy (trước đây là MicroStrategy), một công ty bán phần mềm nhưng chủ yếu định vị mình như một “kho dự trữ bitcoin” – giá trị dựa trên lượng tiền số nắm giữ hơn là doanh thu.
Khi xem xét hiệu suất cổ phiếu của nhóm này, Parker hạ tiêu chuẩn xuống hệ số EV/doanh thu 30 (vì quá ít công ty từng đạt mức của Palantir), rồi đo hiệu suất tương đối so với chỉ số S&P 500 sau khi lần đầu chạm ngưỡng này. Kết quả: Một năm sau, công ty kém hơn S&P 500 tới 22% và hệ số này giảm còn 18.
Vậy Palantir cần gì để cổ phiếu trở nên đáng mua? Công ty cung cấp dịch vụ giúp từ cơ quan tình báo đến chuỗi đồ ăn nhanh phân tích dữ liệu tốt hơn để cải thiện vận hành. Tăng trưởng mạnh mẽ gần đây phần lớn nhờ làn sóng ứng dụng trí tuệ nhân tạo. Lợi thế cạnh tranh của Palantir không chỉ nằm ở phần mềm và kỹ sư giỏi, mà còn ở quyền truy cập cấp cao cho phép xử lý thông tin mật từ các cơ quan quốc phòng và tình báo Mỹ – một “hào nước” bảo vệ khỏi đối thủ.
Nhưng công ty sẽ cần điều đó hơn bao giờ hết. Để hạ hệ số P/S về mức “chỉ” bằng đỉnh của Google năm 2005, trong khi giữ nguyên giá cổ phiếu, Palantir cần tăng doanh thu gấp 5,6 lần – cao hơn nhiều so với mức tăng trưởng ngoạn mục 5 năm qua. Điều này đòi hỏi tốc độ tăng trưởng hằng năm trên 40% trong 5 năm tới.
Tốc độ này không phải không thể, ngay cả ở quy mô của Palantir – Google (Alphabet), Meta và Nvidia đều từng làm được. Nhưng khác ở chỗ: Họ không bị định giá sẵn để phải đạt tốc độ đó. Đáng chú ý là với Palantir, công ty phải duy trì tăng trưởng này để cổ đông mới mong hòa vốn – không có “dự phòng” cho việc xuất hiện đối thủ, bê bối khiến khách hàng dè chừng hay chỉ đơn giản là tăng trưởng chậm lại. Nếu một trong những điều đó xảy ra, Cisco sẽ phải nhường chỗ cho một câu chuyện cảnh báo mới.
Theo: The Economist