Ngày 7-8, Google giới thiệu Guided Learning (Học có hướng dẫn) trên nền tảng Gemini - một "gia sư AI" có thể điều chỉnh bài giảng theo từng người, phân tích từng bước, giải thích bằng hình ảnh, sơ đồ, video và kiểm tra lại bằng câu hỏi trắc nghiệm, hướng đến "học chủ động", cải thiện tình trạng nhiều chatbot AI từng bị phàn nàn "trả bài hộ" quá nhanh, khiến kỹ năng tự học giảm sút.
Nhiều tính năng tiện ích
Với Guided Learning, Google nâng cấp toàn bộ Gemini để hỗ trợ học sâu hơn, bao gồm tự chèn hình ảnh, video YouTube, tạo flashcard, soạn giáo trình dựa trên tài liệu hoặc kết quả kiểm tra. Hệ sinh thái AI Pro đi kèm với NotebookLM (tóm tắt, phân tích tài liệu), Veo 3 (xử lý video), Deep Research (truy vấn chuyên sâu)…
Hãng OpenAI cũng vừa ra mắt ChatGPT-5, phiên bản được chính Giám đốc điều hành Sam Altman ví như một chuyên gia bậc tiến sĩ. Ông cho biết GPT-5 xử lý thông tin chính xác hơn hẳn khi giảm 45% lỗi so với GPT-4o và 80% so với mô hình o3. Đặc biệt, GPT-5 có "siêu năng lực" lập trình, chỉ mất chưa đầy 5 phút để tạo ra một mô hình ngôn ngữ lớn hoàn toàn mới. ChatGPT không chỉ có Study Mode mà còn sở hữu hàng loạt tính năng khác như Canvas Mode (soạn thảo trực quan), Advanced Data Analysis (xử lý dữ liệu nâng cao), tích hợp Sora tạo video AI, cùng các mô hình o3 và o4-mini dành cho nghiên cứu. Ngoài ra, Microsoft Copilot đã vào Word, Excel, PowerPoint; Anthropic Claude mạnh ở đọc, tóm tắt tài liệu dài; Perplexity AI nổi bật ở tìm kiếm chính xác và trích nguồn.
Không kém cạnh, tỉ phú Elon Musk cũng tung ra Grok 4, được ông gọi là "AI thông minh nhất thế giới". Ông Musk khẳng định nếu thi SAT - kỳ thi chuẩn hóa được sử dụng trong xét tuyển vào đại học, nó sẽ đạt điểm tuyệt đối mỗi lần, thậm chí vượt qua hầu hết các sinh viên sau đại học ở mọi lĩnh vực.
Chị Thu Trang, nhân viên văn phòng tại TP HCM, đã trải nghiệm Study Mode của ChatGPT để học thêm kỹ năng phân tích dữ liệu bán hàng. AI hướng dẫn từng bước, hỏi ngược lại để chị tự tìm cách giải, giống như đang học với mentor (người hướng dẫn).
Cùng với đó, anh Minh Quân (ngụ TP HCM) đã dùng Guided Learning của Google Gemini để ôn lại kiến thức thiết kế đồ họa. "AI giải thích rất trực quan bằng hình ảnh và video, giúp mình nhớ lâu hơn. Tuy nhiên, khi tải tài liệu dài, AI đôi lúc cắt nội dung thành các phần chưa hợp lý, nên mình vẫn phải tự sắp xếp lại để có câu trả lời phù hợp" - anh Quân nói.
AI ngày càng thông minh nhưng cần khai thác đúng cách để tránh bị phụ thuộc
Tránh phụ thuộc
Sử dụng các công cụ AI tiện ích nhưng nhiều người dùng cũng thừa nhận việc lạm dụng AI đôi khi khiến họ "lười" hơn. Hoàng Hải, sinh viên năm 4 ở một trường đại học tại TP HCM, cho biết: "Đôi lúc tôi "nhờ" ChatGPT giải luôn bài tập. Tuy nhiên, nếu dùng lâu mà không kiểm soát thì dễ bị ỷ lại, mất dần khả năng tự phân tích".
Một nghiên cứu mới từ Phòng thí nghiệm truyền thông của Viện Công nghệ Massachusetts (MIT Media Lab) của Mỹ cảnh báo việc dùng AI có thể làm giảm hoạt động tư duy. 54 tình nguyện viên được chia thành 3 nhóm: dùng ChatGPT, tìm kiếm Google và tự viết. Kết quả cho thấy nhóm dùng ChatGPT có mức hoạt động não bộ thấp nhất, kém hiệu quả cả về thần kinh, ngôn ngữ lẫn hành vi và dần trở nên phụ thuộc, thậm chí sao chép nguyên nội dung do AI xử lý.
Ông Nguyễn Văn Thức, Giám đốc điều hành Công ty CP Công nghệ và Đào tạo Keystone, nhận định AI đang phát triển với tốc độ chưa từng có, mở ra nhiều cơ hội trong học tập và công việc. Vấn đề lớn nhất không nằm ở công nghệ mà ở cách con người sử dụng, khi nhiều người đang dần lệ thuộc và bỏ qua quá trình tư duy của chính mình. Theo ông Thức, để AI trở thành công cụ hỗ trợ hiệu quả, cần xây dựng thói quen "học cùng AI" chứ không phải "học nhờ AI". Nghĩa là người dùng nên để AI gợi mở, phân tích và định hướng nhưng vẫn tự tìm câu trả lời cuối cùng. Các nền tảng AI cũng nên thiết kế cơ chế khuyến khích tư duy chủ động, chẳng hạn đặt câu hỏi ngược, yêu cầu người dùng giải thích hoặc so sánh đáp án, thay vì chỉ cung cấp kết quả hoàn chỉnh. "AI có thể là gia sư kiên nhẫn nhất nhưng nếu để nó "làm bài hộ" thì người học sẽ mất đi kỹ năng phân tích và sáng tạo - những yếu tố mà máy móc không thể thay thế hoàn toàn" - ông Thức nhấn mạnh.
Theo ông Phan Thanh Tùng, đại diện một công ty cung cấp giải pháp công nghệ AI tại TP HCM, AI ngày càng trở thành một phần tất yếu trong quá trình học tập, làm việc. Tuy nhiên, nếu thiếu kỹ năng lọc và kiểm chứng thông tin, người dùng rất dễ tiếp nhận một cách thụ động, dẫn đến hiểu sai hoặc áp dụng máy móc. Bên cạnh việc hướng dẫn sử dụng công cụ, các trường học và tổ chức đào tạo cần tích hợp kỹ năng tư duy phản biện và quản lý công nghệ vào chương trình học. "Người học cần biết khi nào nên nhờ AI hỗ trợ, khi nào phải tự phân tích. Phải biết dùng AI một cách thông minh để thúc đẩy khả năng tư duy, chứ không đi đường tắt mà bỏ qua quá trình rèn luyện trí óc" - ông Tùng lưu ý.
Rò rỉ dữ liệu
Theo The Telegraph, hơn 500 cuộc trò chuyện riêng tư với ChatGPT chứa nhiều thông tin nhạy cảm như thảo luận nội bộ, gian lận, kế hoạch tấn công mạng và câu hỏi từ bác sĩ, luật sư đã xuất hiện trên kết quả tìm kiếm Google. Nhà nghiên cứu Henk van Ess cho biết còn khoảng 110.000 cuộc hội thoại khác lưu trên Wayback Machine - công cụ lưu trữ web của Internet Archive. Các chuyên gia cảnh báo sự rò rỉ này có thể bị tội phạm mạng lợi dụng; người dùng không chia sẻ dữ liệu mật với AI và yêu cầu các nhà phát triển tăng cường bảo mật để ngăn chặn sự cố tương tự.