Trong hành trình nuôi dạy con, nhiều bố mẹ mong muốn con mình trở nên tự lập, nhưng lại thường vô tình chọn sai cách bằng việc thúc giục, ra lệnh hay chỉ đạo quá nhiều. Cách làm này dễ khiến trẻ cảm thấy bị kiểm soát, dẫn đến tâm lý chống đối hoặc ỷ lại, làm mọi việc chỉ vì sợ bị nhắc nhở.
Để con thật sự hình thành tính tự giác, bố mẹ nên khuyến khích thay vì áp đặt. Chẳng hạn, thay vì nói “Con phải làm bài tập ngay đi!”, bố mẹ có thể nhẹ nhàng gợi mở: “Con muốn làm bài tập trước hay dọn đồ chơi trước?”. Việc cho con quyền lựa chọn giúp trẻ học cách chịu trách nhiệm với quyết định của mình.
Bên cạnh đó, bố mẹ cũng nên xây dựng nếp sinh hoạt cố định, làm gương trong các hành động hằng ngày và khen ngợi sự cố gắng của con. Khi được trao niềm tin và sự tôn trọng, trẻ sẽ dần tự tin hơn, biết chủ động trong công việc cá nhân và có khả năng tự lập một cách tự nhiên, bền vững.
Thay vì thường xuyên thúc giục, ra lệnh hay chỉ đạo con cái, bố mẹ hoàn toàn có thể áp dụng những cách nuôi dạy tinh tế hơn để nuôi dưỡng tính tự giác và tự lập ở trẻ.
1. Đặt ra lựa chọn thay vì mệnh lệnh
Khi bố mẹ cho con quyền được lựa chọn (ví dụ: “Con muốn làm bài tập trước rồi mới xem tivi, hay làm xong mới được ra ngoài chơi?”), trẻ sẽ cảm thấy mình có quyền quyết định, từ đó dễ hợp tác và dần hình thành thói quen tự chịu trách nhiệm.
2. Xây dựng thói quen và khung giờ cố định
Trẻ nhỏ dễ tiếp thu nề nếp khi có lịch sinh hoạt rõ ràng. Nếu mỗi ngày con đều tự giác đánh răng, dọn đồ chơi, chuẩn bị quần áo đi học đúng giờ thì lâu dần việc đó trở thành phản xạ, không cần ai nhắc nhở.
3. Khen ngợi nỗ lực thay vì kết quả
Khi con được công nhận vì sự cố gắng (“Mẹ thấy hôm nay con đã chủ động cất đồ chơi, rất giỏi!”), trẻ sẽ có động lực tiếp tục duy trì hành vi tốt. Ngược lại, nếu chỉ tập trung vào kết quả, trẻ dễ làm vì áp lực hơn là vì ý thức tự giác.
4. Làm gương trong hành động
Trẻ học nhanh nhất từ cách bố mẹ sống. Khi thấy bố mẹ tự giác dọn bàn ăn, đọc sách thay vì ôm điện thoại, trẻ sẽ tự động bắt chước và coi đó là hành vi bình thường.
5. Khuyến khích con giải quyết vấn đề
Thay vì can thiệp ngay khi con gặp khó, bố mẹ có thể gợi ý: “Con thử nghĩ xem cách nào để xây cái tháp này chắc hơn?”. Cách này rèn khả năng tư duy độc lập, đồng thời giúp trẻ học cách chịu trách nhiệm với lựa chọn của mình.
Kết
Nói cách khác, thay vì dùng mệnh lệnh, bố mẹ trở thành người đồng hành và dẫn dắt. Khi cảm nhận được sự tôn trọng, trẻ sẽ học cách tự kiểm soát bản thân, trưởng thành và có trách nhiệm hơn.