Một nghiên cứu dài hạn của các nhà khoa học tại Đại học Bang Pennsylvania và Đại học Duke (Mỹ) đã theo dõi hơn 700 trẻ em từ khi 5 tuổi đến năm 25 tuổi. Kết quả cho thấy, những trẻ có kỹ năng xã hội tốt ngay từ mẫu giáo thường có nhiều cơ hội thành công hơn trong học tập, sự nghiệp và các mối quan hệ xã hội khi trưởng thành.
Ảnh minh hoạ
Kỹ năng xã hội và sức bật cho cả cuộc đời
Theo các nhà nghiên cứu, những kỹ năng tưởng chừng nhỏ bé như biết chia sẻ, biết lắng nghe, hợp tác cùng bạn bè hay tuân thủ quy tắc lớp học lại mang ý nghĩa lâu dài. Nhóm trẻ thể hiện được các kỹ năng xã hội mạnh mẽ ở tuổi lên 5 thường dễ thích nghi hơn với môi trường học tập, kết nối tốt hơn với thầy cô và bạn bè, từ đó có nền tảng để phát triển các năng lực học thuật và kỹ năng sống cao hơn.
Trong khi đó, những trẻ gặp khó khăn trong việc kiểm soát cảm xúc, ngại giao tiếp hoặc không biết cách hợp tác thường dễ rơi vào tình trạng bị cô lập. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến việc học mà còn tác động tiêu cực đến tâm lý, tạo ra nguy cơ cao hơn dẫn đến những vấn đề trong tuổi trưởng thành.
Một phát hiện quan trọng khác của nghiên cứu là tình bạn tuổi thơ đóng vai trò cực kỳ quan trọng đối với sự phát triển lâu dài của trẻ. Những đứa trẻ có bạn bè thân thiết thường có sức khỏe tinh thần tốt hơn, ít bị căng thẳng hay cô đơn, đồng thời có môi trường thuận lợi để thực hành các kỹ năng xã hội nâng cao.
"Trẻ em khi tham gia vào các mối quan hệ bạn bè lành mạnh sẽ học được cách giải quyết xung đột, biết nhường nhịn, thỏa hiệp và đặt mình vào vị trí của người khác. Đây chính là nền tảng để chúng trưởng thành thành những người biết hợp tác và có trách nhiệm trong xã hội", nhóm nghiên cứu nhấn mạnh.
Ngược lại, trẻ thiếu tình bạn hoặc gặp khó khăn trong hòa nhập thường dễ gặp các vấn đề tâm lý như lo âu, trầm cảm, hay hành vi chống đối.
Hệ quả khi thiếu kỹ năng xã hội
Theo dõi kéo dài đến năm 25 tuổi cho thấy, những trẻ thiếu hụt kỹ năng xã hội và tình cảm từ sớm có nhiều khả năng gặp khó khăn trong cuộc sống sau này. Nhóm này có nguy cơ cao rơi vào tình trạng thất nghiệp, phụ thuộc vào trợ cấp xã hội, vướng rắc rối pháp lý, thậm chí có tỷ lệ lạm dụng chất kích thích và gặp vấn đề trong các mối quan hệ tình cảm cao hơn hẳn.
Những kết quả này gióng lên hồi chuông cảnh báo cho các bậc phụ huynh và giáo viên: việc nuôi dưỡng kỹ năng xã hội không thể xem nhẹ, bởi đây không phải là "phần cộng thêm" mà là nền móng để trẻ phát triển bền vững.
Cha mẹ có thể làm gì?
Các chuyên gia tâm lý khuyến nghị phụ huynh nên bắt đầu rèn luyện kỹ năng xã hội cho trẻ từ những tình huống rất nhỏ trong đời sống hàng ngày. Chẳng hạn:
Khuyến khích trẻ chia sẻ: Dạy con biết chia sẻ đồ chơi, thức ăn, hoặc cùng tham gia hoạt động với bạn bè.
Lắng nghe và đồng cảm: Cha mẹ làm gương bằng cách lắng nghe trẻ, từ đó trẻ học cách lắng nghe người khác.
Thực hành giao tiếp: Tạo cơ hội cho con gặp gỡ, trò chuyện với bạn bè, người thân để tăng sự tự tin.
Dạy cách giải quyết xung đột: Khi trẻ tranh cãi với bạn, cha mẹ không nên vội vàng can thiệp mà hướng dẫn con tìm giải pháp hòa bình.
Đặt ra quy tắc rõ ràng: Việc tuân thủ nề nếp ở nhà và ở lớp học giúp trẻ rèn tính kỷ luật, biết tôn trọng tập thể.
Không chỉ gia đình, nhà trường cũng là môi trường quan trọng giúp trẻ rèn kỹ năng xã hội. Những hoạt động nhóm, trò chơi tập thể, dự án học tập chung hay các chương trình ngoại khóa đều là cơ hội để học sinh học cách hợp tác, chia sẻ và lắng nghe.
Ở nhiều nước, giáo dục kỹ năng xã hội được xem là một phần thiết yếu trong chương trình học, ngang hàng với các môn học kiến thức.
Nghiên cứu từ Đại học Bang Pennsylvania và Đại học Duke khẳng định: thành công trong tương lai không chỉ phụ thuộc vào điểm số hay thành tích học tập, mà còn bắt nguồn từ những kỹ năng xã hội tưởng như đơn giản được hình thành từ thuở ấu thơ.
Một cái nắm tay, một lời chia sẻ, một lần biết lắng nghe… đều có thể trở thành "hạt giống" quý giá nuôi dưỡng nhân cách và thành công của trẻ. Và với cha mẹ, thầy cô, điều quan trọng là đừng quên gieo trồng những hạt giống ấy ngay từ những năm tháng đầu đời.