Lỗ gần 45.000 tỷ đồng - đề xuất bù lỗ bằng giá điện
Trong dự thảo mới này, Bộ Công thương tiếp tục đề xuất cho Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) được hạch toán các khoản chi phí phục vụ trực tiếp cho sản xuất, cung ứng điện nhưng chưa được tính đầy đủ vào giá điện những năm trước. Theo đại diện Bộ Công thương, việc sửa đổi, bổ sung này không chỉ để giải quyết khó khăn của EVN mà còn nhằm tạo hành lang pháp lý minh bạch, công khai, phù hợp cơ chế thị trường, bảo đảm lợi ích chung của nền kinh tế về lâu dài.
Bộ Công thương báo cáo, số lỗ lũy kế của EVN trong hai năm 2022-2023 lên tới hơn 50.000 tỷ đồng. Sau khi có lãi trong năm 2024, mức lỗ lũy kế vẫn còn khoảng 44.792 tỷ đồng. Để giải quyết tình trạng này, Bộ Công thương đưa ra 2 phương án. Phương án thứ nhất là cho phép phân bổ các chi phí chưa tính toán từ năm 2022 đến nay và tiếp tục áp dụng cho những năm tới nếu phát sinh.
Phương án thứ hai là chỉ xử lý chi phí phát sinh từ năm 2022 đến trước khi nghị định mới này có hiệu lực, đồng thời yêu cầu các đơn vị điện lực rà soát, kiểm soát chặt chẽ hoạt động kinh doanh nhằm tránh tái diễn tình trạng này.
Phía EVN cho rằng việc điều chỉnh giá điện trong năm 2023 chưa đủ bù đắp chi phí, dẫn tới tình trạng thâm hụt. Do đó, EVN kiến nghị sửa đổi Nghị định số 72/2025/NĐ-CP để có cơ sở pháp lý thu hồi khoản chi phí chưa được hạch toán, dựa trên báo cáo tài chính đã kiểm toán.
Phía Bộ Công thương giải thích, dự thảo nghị định lần này được xây dựng nhằm làm rõ các khoản chi phí cần được đưa vào giá bán lẻ điện, còn cơ chế điều hành giá điện thì cơ bản giữ nguyên.
Điều hành giá điện: Giữ ổn định vĩ mô
Bộ Công thương đánh giá, với điều kiện thủy văn thuận lợi và sản xuất kinh doanh khả quan trong những tháng qua, nếu nghị định ban hành kịp thời thì việc điều chỉnh giá điện những tháng cuối năm sẽ không tạo biến động lớn.
Theo tài liệu của EVN gửi Bộ Tài chính cho thấy, nếu tăng giá điện bình quân 3% từ tháng 10-2025 thì chỉ làm CPI cả năm tăng khoảng 0,03 điểm phần trăm, theo văn bản ngày 14-8-2025 của Cục Thống kê (Bộ Tài chính).
Tuy nhiên, PGS-TS Ngô Trí Long, nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả (Bộ Tài chính), lưu ý: “Điện là đầu vào của toàn bộ nền kinh tế. Một thay đổi nhỏ cũng lan tỏa tới chi phí sản xuất, giá hàng hóa và đời sống người dân. Mọi quyết định điều chỉnh cần hết sức thận trọng để vừa bảo đảm ổn định vĩ mô, vừa giữ mục tiêu kiểm soát lạm phát dưới 4,5%”.
Còn chuyên gia Nguyễn Tiến Thỏa, Chủ tịch Hội Thẩm định giá Việt Nam, phản biện rằng, chỉ chấp thuận các khoản chi phí hợp lý khi tính vào giá điện, không mở rộng cho các chi phí mang tính không minh bạch hoặc không hợp lý khi xét theo nguyên tắc thẩm định giá.
Tương tự, ông Ngô Đức Lâm, nguyên Phó Viện trưởng Viện Năng lượng Việt Nam (Bộ Công thương), nêu ý kiến, cần xem lại cơ chế tính giá bán lẻ điện bình quân, vì công thức hiện hành đã bao gồm toàn bộ chi phí và lợi nhuận hợp lý. Nếu vội đưa khoản lỗ gần 45.000 tỷ đồng của EVN vào giá điện, người dân có thể phản ứng do cảm giác độc quyền, áp giá một chiều. Theo ông, việc quan trọng nhất là minh bạch lại giá điện bình quân, sau đó mới bàn đến cách xử lý khoản lỗ của EVN.
Mới đây, Bộ Tài chính cũng có công văn phản hồi, đề nghị Bộ Công thương làm rõ sự cần thiết của việc sửa đổi này, đồng thời yêu cầu EVN tách bạch rõ khoản lỗ do chính sách an sinh xã hội với khoản lỗ từ hoạt động sản xuất kinh doanh, rà soát cả khả năng phát sinh từ các khoản đầu tư ngoài ngành (nếu có), đánh giá tác động tới doanh nghiệp, người dân và đề xuất giải pháp hạn chế tác động tiêu cực. Bộ Tài chính đề nghị Bộ Công thương chịu trách nhiệm toàn diện trong việc rà soát, giám sát báo cáo tài chính của EVN, cũng như tác động điều chỉnh giá điện đối với đời sống nhân dân và hoạt động doanh nghiệp.
Dù vậy, Bộ Công thương vẫn khẳng định việc sửa đổi lần này không phải nhằm “cứu” EVN mà là để bảo toàn vốn Nhà nước, thiết lập cơ chế minh bạch, công khai và tạo khuôn khổ chung cho toàn ngành điện, trong bối cảnh EVN hiện chỉ còn nắm dưới 50% công suất hệ thống, còn lại do các nhà đầu tư khác tham gia.
Vì vậy, đại diện Bộ Công thương cho rằng, dự thảo sửa đổi, bổ sung Nghị định số 72/2025/NĐ-CP không chỉ là giải pháp kỹ thuật để tháo gỡ khó khăn tài chính cho EVN mà còn là hành động nhằm cân bằng giữa ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát và bảo đảm an sinh xã hội. Về lâu dài, đây là cơ sở để cơ chế giá điện vận hành theo hướng thị trường, công khai và minh bạch hơn, bảo đảm hài hòa lợi ích của Nhà nước, doanh nghiệp và người tiêu dùng.
Theo một đại diện của Bộ Công thương, mức điều chỉnh có thể chỉ trong khoảng 2%-5%, nhưng quy trình phải tuân thủ chặt chẽ: nếu giá điện bình quân giảm từ 1% trở lên hoặc tăng từ 2% đến dưới 5%, EVN phải lập phương án, trình Bộ Công thương thẩm định trong vòng 15 ngày. Chỉ sau khi có văn bản đồng ý, EVN mới được quyết định điều chỉnh và trong 5 ngày sau khi thực hiện phải báo cáo lại bộ để giám sát.
Nguyên tắc điều hành giá điện tiếp tục bám sát chỉ đạo của Chính phủ là có lộ trình, nhằm bảo đảm ổn định chính trị, trật tự xã hội và quyền lợi của người tiêu dùng.