Phó Cục trưởng Cục Điện lực Trịnh Quốc Vũ trao đổi cùng TS. Nguyễn Sĩ Dũng. (Ảnh: VGP)
Tại Toạ đàm "Phát triển bền vững ngành điện – Những vấn đề đặt ra" do Cổng Thông tin Điện tử Chính phủ tổ chức, ông Trịnh Quốc Vũ - Phó Cục trưởng Cục Điện lực (Bộ Công thương) cho biết, trước hết cần làm rõ những chi phí nào hợp lý, hợp lệ của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) chưa được hạch toán và tính toán đủ vào giá bán lẻ điện.
Năm 2022 và năm 2023 xảy ra xung đột địa chính trị giữa Nga và Ukraine làm cho thị trường năng lượng sơ cấp của thế giới biến động rất mạnh, cụ thể là giá tăng rất bất thường.
Ví dụ như với thị trường than, chúng ta mới chỉ tự chủ được một phần than để sản xuất điện, còn lại tỉ trọng than nhập để chạy các nhà máy điện càng ngày càng cao, lên đến khoảng 40-50%, tương lai còn cao nữa.
Năm 2022, giá than tăng 163% so với năm 2021, tăng rất mạnh; cá biệt có những tháng như tháng 4/2022 tăng đến 411%; tức là đang từ mức 138 USD/tấn tăng lên là 705 USD/tấn.
“Biến động rất lớn của nhiên liệu sơ cấp sẽ phản ánh trong giá phát điện thông qua hợp đồng mua bán điện được điều chỉnh theo giá nhiên liệu đầu vào”, ông Vũ nhấn mạnh.
Đối với khí thì tăng ít hơn, nhưng cũng ở mức 27,4% so với năm 2021. Đến năm 2023, mặt bằng giá nhiên liệu tốt hơn năm 2022 nhưng vẫn cao hơn nhiều so với mặt bằng chung về giá nhiên liệu năm 2021.
Điều này dẫn đến chi phí mua điện của EVN từ các nguồn điện, nhất là từ các nguồn sử dụng năng lượng hóa thạch, bao gồm than, khí và dầu, đều tăng rất lớn.
Ông Trịnh Quốc Vũ cho biết, trong cơ cấu các nguồn điện, có khoảng 30% sản lượng từ thủy điện; 12% sản lượng từ các nguồn điện mặt trời và điện gió.
Theo quy định về giá điện thì các chi phí hợp lý, hợp lệ trong cấu thành chi phí giá điện đầu vào của EVN sẽ được tính vào giá bán lẻ điện bình quân để điều chỉnh. Trong năm 2022, không tăng giá điện. Năm 2023 có 2 lần tăng nhưng rất nhỏ giọt và thấp. Cuối năm 2023, EVN chịu một khoản thâm hụt do chi phí (lỗ luỹ kế), đến khoảng 50.000 tỷ. Đó là chưa tính đến khoảng 21.800 tỷ chênh lệch tỷ giá điện mà EVN phải trả cho các đơn vị phát điện theo hợp đồng mua bán điện, tức là do trượt tỉ giá giữa đồng nội tệ VND và các đồng ngoại tệ mà các đơn vị phát điện phải đi vay vốn từ các tổ chức tín dụng nước ngoài để đầu tư vào các nguồn điện và EVN phải có trách nhiệm thanh toán trong hợp đồng mua bán điện.
“Điều đó tạo ra thâm hụt giữa doanh thu so với tổng chi phí cấu thành nên giá điện của Tập đoàn Điện lực Việt Nam. Không sớm thì muộn chúng ta phải cho doanh nghiệp hạch toán tính đúng tính đủ vào giá điện, bởi vì EVN cũng không thể chịu được mãi”, ông Vũ nói.
Về căn cứ pháp luật và căn cứ chính trị, chúng ta đã có Luật Điện lực năm 2024. Luật quy định rất rõ là giá bán lẻ điện phải phản ánh và điều chỉnh kịp thời theo biến động thực tế của thông số đầu vào, bù đắp chi phí hợp lý, hợp lệ và lợi nhuận hợp lý để bảo toàn phát triển vốn kinh doanh của doanh nghiệp phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội từng thời kỳ và tốc độ thị trường cạnh tranh.
Luật số 68 về quản lý đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp cũng có quy định là doanh nghiệp có trách nhiệm bảo toàn và phát triển vốn. EVN là tập đoàn nhà nước, vốn 100% của Nhà nước cũng cần có trách nhiệm bảo toàn và phát triển vốn của Nhà nước tại doanh nghiệp.
Và đặc biệt là Nghị quyết 70 của Bộ Chính trị mới được ban hành trong những ngày gần đây đã quy định rất rõ là đẩy mạnh giao quyền tự chủ, tự quyết, tự chịu trách nhiệm của doanh nghiệp, rà soát bổ sung các cơ chế, chính sách đặc thù phù hợp để tạo điều kiện thuận lợi, bảo đảm vốn cho các tập đoàn, doanh nghiệp nhà nước phát triển và khai thác các dự án năng lượng quy mô lớn, quan trọng và cấp bách.
Nghị quyết 70 cũng đã đưa ra một yêu cầu rất rõ là chấm dứt tình trạng doanh nghiệp nhà nước chậm thanh toán cho các doanh nghiệp tư nhân theo các hợp đồng hoặc các thỏa thuận đã được ký kết.
Trong thời gian tới, EVN đứng trước một nhiệm vụ rất lớn, được Chính phủ giao đầu tư các nguồn điện như nguồn điện hạt nhân Ninh Thuận 1, hay nguồn thủy điện quy mô rất lớn, Thuỷ điện tích năng Bác Ái để điều hòa giữa công suất nguồn, phụ tải, và các nguồn điện gió, nhiệt điện Quảng Trạch.
EVN rất cần tình hình tài chính lành mạnh để có thể tiếp cận và vay vốn, không những ở các tổ chức tín dụng trong nước mà cả quốc tế nữa.
“Chúng tôi cho rằng, thời điểm hiện nay là thời điểm chúng ta điều chỉnh bổ sung Nghị định số 72 để cho phép EVN hạch toán được các chi phí giá thành điện năng kịp thời, tính đúng, tính đủ trong giá điện phù hợp”, ông Vũ nhấn mạnh.