Hà Nội đang chứng kiến những chuyển mình mạnh mẽ trong công tác quy hoạch, quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường, với "kim chỉ nam" là Chương trình số 05-CTr/TU của Thành ủy. Chương trình đã đi vào cuộc sống, mang lại giá trị thực tế, tạo chuyển biến rõ nét trên từng con phố Thủ đô.
Trong đó, công tác thu gom và xử lý rác thải nổi lên như một điểm sáng, là nền tảng vững chắc cho mục tiêu xây dựng một Thủ đô "sáng - xanh - sạch - đẹp", văn minh và hiện đại.
Từ chỉ đạo của Thành ủy, UBND TP Hà Nội đã cụ thể hóa bằng Kế hoạch số 168/KH-UBND và Kế hoạch số 11-KH/BCĐ. Cùng với đó, thành phố đã hoàn thành điều chỉnh Quy hoạch xử lý chất thải rắn Thủ đô đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 - đây là một bước đi quan trọng, định hình tương lai cho công tác xử lý rác thải.
Nỗ lực của cả hệ thống chính trị đã mang lại những kết quả đáng ghi nhận. Một trong những thành tựu nổi bật nhất là việc đưa vào vận hành các dự án hạ tầng môi trường trọng điểm.
Nhà máy điện rác Seraphin vừa khánh thành, giúp xử lý 1/3 tổng lượng rác thải trên địa bàn Hà Nội
Cùng với đó, Hà Nội đã đưa vào vận hành hai nhà máy có công suất xử lý trên 1.000 tấn rác/ngày. Các nhà máy điện rác Sóc Sơn (chủ đầu tư là Tập đoàn Thiên Ý) tại Sóc Sơn và Nhà máy điện rác Seraphin (chủ đầu tư là Tập đoàn Amaccao) tại Sơn Tây lần lượt khánh thành đã trở thành biểu tượng cho sự chuyển đổi sang công nghệ xử lý rác thải hiện đại, biến rác thành tài nguyên.
Chuyển đổi tư duy vì một Thủ đô xanh - sạch
Tại cuộc họp về vấn đề vệ sinh môi trường mới đây, Chủ tịch UBND TP Hà Nội Trần Sỹ Thanh nhận định, vấn đề vệ sinh môi trường thực chất là vì người dân, chính quyền vì người dân. Ông Thanh yêu cầu từng xã, phường chủ động, xem xét từng ngõ phố để đảm bảo kỷ cương, trật tự đô thị.
Ông Trần Sỹ Thanh cũng đề nghị Urenco (Công ty TNHH MTV Môi trường đô thị Hà Nội) là doanh nghiệp nhà nước, phải làm mẫu để các doanh nghiệp rác khác trông vào. "Thực hiện VSMT không đơn thuần vì lợi nhuận mà phải làm bằng cả trái tim, khối óc. Phải là doanh nghiệp chủ động, xung phong, thậm chí chịu thiệt thòi", lãnh đạo TP nhấn mạnh.
"Pháo xa sương mù" giúp dập bụi mịn lần đầu tiên được thí điểm trên đường phố Thủ đô
Ngoài ra, thành phố cũng sẽ đấu thầu công tác vệ sinh môi trường vào cuối năm 2025 với gói thầu kéo dài hơn để các đơn vị có trách nhiệm đầu tư, hiện đại hóa công nghệ, thiết bị, hướng đến thành phố "sáng - xanh - sạch - đẹp".
Được biết, hiện nay công tác thu gom và vận chuyển rác thải sinh hoạt tại Hà Nội chủ yếu do các doanh nghiệp nhỏ cấp xã, phường hoặc huyện đảm nhận; với mỗi gói thầu thường chỉ có giá trị vài chục tỷ đồng. Với quy mô hạn chế đó, hầu hết các đơn vị vẫn sử dụng thiết bị cũ, công nghệ lạc hậu và phương thức quản lý thủ công. Các phương tiện thu gom, vận chuyển chủ yếu là xe rác thông thường, chưa có các xe đa năng “3 trong 1” có thể tưới, rửa, quét hút đồng thời và theo lộ trình được lập trình sẵn để đảm bảo vệ sinh toàn diện. Việc giám sát và kiểm soát hoạt động thu gom, vận chuyển vẫn hoàn toàn phụ thuộc vào con người, chưa ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) hay các hệ thống điều hành thông minh trong quản lý.
Bên cạnh đó, công việc quét đường, quét vỉa hè vẫn chủ yếu dựa vào sức người, tức là công nhân phải tự di chuyển dọc các tuyến phố để làm việc, việc giám sát vẫn hoàn toàn thủ công.
Cụ thể, nếu áp dụng công nghệ, mỗi công nhân vệ sinh môi trường được trang bị thiết bị định vị, đồng hồ thông minh, giúp hệ thống tự động kiểm soát giờ làm việc, lộ trình di chuyển, thời gian nghỉ và phạm vi hoạt động. Dữ liệu này được tổng hợp để đánh giá năng suất và hiệu quả lao động của từng người. Nếu có trường hợp rời khỏi vị trí, làm việc sai giờ hoặc kết thúc sớm…, phần mềm sẽ tự động phát cảnh báo, giúp người quản lý kịp thời nắm bắt và chấn chỉnh. Cũng nhờ đó, công nhân vệ sinh được hỗ trợ tốt hơn trong công việc, nâng cao năng suất và an toàn lao động.
Xe rửa đường áp lực cao sử dụng công nghệ hiện đại được đưa vào sử dụng tại 4 quận nội đô (cũ) từ tháng 9/2025
Để triển khai mô hình trên một cách toàn diện, Hà Nội đã tái cấu trúc gói thầu vệ sinh môi trường, từ hơn 30 gói nhỏ cấp quận, huyện, rút gọn còn 6 gói thầu quy mô lớn. Mục tiêu của thành phố nhằm thu hút những nhà đầu tư và nhà thầu có tiềm lực tài chính vững mạnh, trình độ công nghệ cao và hệ sinh thái hoạt động đồng bộ - đủ khả năng triển khai mô hình quản lý hiện đại, tiên tiến chuẩn quốc tế.
Đặc biệt, các đơn vị tham gia sẽ phải cam kết và chứng minh năng lực thực tế trong việc sở hữu trung tâm điều hành trực tuyến, phần mềm quản lý thông minh cùng hệ thống thiết bị đồng bộ, nhằm bảo đảm công tác giám sát, thu gom và vận hành được thực hiện hiệu quả, minh bạch, thay thế hoàn toàn cho phương thức quản lý thủ công, lạc hậu trước đây.
Việc chuẩn hóa và hiện đại hóa toàn diện công tác thu gom, vận chuyển rác vừa là yêu cầu cấp thiết, vừa là bước đi chiến lược giúp Hà Nội tiến tới mô hình đô thị vận hành thông minh. Thành phố đang thay đổi về thiết bị, phương tiện và cũng đang chuyển mình trong tư duy, phương thức quản lý và vận hành. Từ đó từng bước kiến tạo một hệ sinh thái đô thị "sáng - xanh - sạch - đẹp" và hiện đại.
Chủ tịch UBND TP Hà Nội Trần Sỹ Thanh phát động phong trào "sáng-xanh-sạch-đẹp" trên địa bàn
Tiếp cận các mô hình đô thị thông minh trên thế giới
Theo các chuyên gia môi trường, đây là hướng đi đúng đắn của TP Hà Nội trong thu gom rác thải nội đô. Một chuyên gia nêu ví dụ tại Trùng Khánh (Trung Quốc) - một trong bốn thành phố trực thuộc Trung ương, đang đi đầu trong công cuộc hiện đại hóa toàn diện công tác thu gom và xử lý rác thải. Tại đây, mọi phương tiện vận chuyển rác đều được gắn chip định vị, 5 - 6 camera (bao gồm cả camera AI) cùng các cảm biến đo xăng dầu, trọng lượng, tốc độ để kiểm soát quá trình vận hành một cách chính xác và minh bạch.
Không chỉ vậy, các nhà vệ sinh công cộng cũng được trang bị cảm biến mùi, cảm biến đếm số lượng người ra vào, giúp cơ quan quản lý nắm bắt tình trạng hoạt động theo thời gian thực. Các thùng rác thông minh được tích hợp cảm biến báo đầy, đo trọng lượng để hệ thống tự động lên lịch thu gom tối ưu, tránh lãng phí nguồn lực.
Tất cả dữ liệu này được truyền trực tiếp về phòng điều khiển trung tâm, nơi phần mềm tự động phân tích, cảnh báo và ghi nhận sai phạm. Nhờ đó, đơn vị quản lý có thể giám sát toàn bộ hoạt động từ xa, còn nhà thầu vận chuyển có thể gửi dữ liệu trực tiếp về Sở Nông nghiệp và Môi trường, hỗ trợ công tác điều hành, giảm nhân sự quản lý, tối ưu ngân sách và nâng cao hiệu quả vận hành thông qua AI và công nghệ số.
Theo vị chuyên gia: Không chỉ Trùng Khánh, các đô thị lớn khác như Hải Nam, Thượng Hải, Thâm Quyến hay Bắc Kinh cũng đã áp dụng mô hình tương tự, biến công tác thu gom, vận chuyển, xử lý rác thành một phần của hạ tầng đô thị thông minh. Đây chính là hướng đi mà các đô thị Việt Nam, đặc biệt là Hà Nội, có thể tham khảo và phát triển theo lộ trình phù hợp.