Nước Mỹ đang đứng trước bài toán nặng nề chưa từng có trong lịch sử: gánh nợ quốc gia phình to vượt xa mọi dự báo. Tính đến cuối tháng 6 năm 2025, tổng nợ liên bang đã vọt lên 36,2 nghìn tỷ USD, tương đương gần 120% GDP. Chỉ ít tuần sau, con số ấy vượt mốc 37 nghìn tỷ USD – một kỷ lục buồn diễn ra sớm hơn nhiều so với dự báo trước đó của Văn phòng Ngân sách Quốc hội (CBO), vốn cho rằng phải đến sau năm 2030 mới chạm mức này.
Đằng sau con số khổng lồ là một vòng xoáy tài chính khó dừng lại. Riêng chi phí trả lãi hằng năm đã lên tới hàng trăm tỷ USD.
Cùng lúc, tình trạng thâm hụt ngân sách ngày càng trầm trọng. Tháng 7/2025, mức thâm hụt đã lên tới 291 tỷ USD, tăng gần 20% so với cùng kỳ năm ngoái. Phần lớn nguyên nhân đến từ việc chi tiêu ngày một phình to, trong khi nguồn thu khó bù đắp, bất chấp việc Chính phủ đã tăng thu từ hải quan nhờ các gói thuế quan mới. Thâm hụt cao buộc Mỹ phải tiếp tục vay mượn, và vòng luẩn quẩn “nợ – lãi suất – nợ mới” càng lúc càng siết chặt.
Hệ quả trực tiếp là chi phí vay mượn trên thị trường cũng leo thang. Lãi suất tăng cao khiến các khoản vay mua nhà, vay học phí, vay tiêu dùng trở nên đắt đỏ. Giấc mơ sở hữu nhà của thế hệ trẻ vì thế ngày càng xa vời, trong khi đối với các doanh nghiệp, chi phí vốn cao khiến đầu tư mở rộng sản xuất bị kìm hãm, ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất và tăng trưởng trong dài hạn.
Không chỉ tác động đến túi tiền người dân, nợ công Mỹ còn khiến quốc gia này đánh mất phần nào uy tín trên trường quốc tế. Trong năm 2025, một loạt cơ quan xếp hạng tín nhiệm lớn đã đưa ra cảnh báo nghiêm khắc. Moody’s hạ tín nhiệm của Mỹ xuống mức Aa1, còn S&P tiếp tục giữ đánh giá AA+ nhưng nhấn mạnh chi tiêu công và chính sách thuế thiếu bền vững là rủi ro lớn.
Một lo ngại khác là nguy cơ Cục Dự trữ Liên bang (Fed) mất đi sự độc lập. Khi áp lực trả nợ gia tăng, giới chính trị có thể muốn gây sức ép buộc Fed hạ lãi suất để giảm chi phí vay mượn của chính phủ. Nhưng nếu Fed chấp nhận hy sinh mục tiêu kiềm chế lạm phát để chiều lòng chính phủ, nền kinh tế Mỹ sẽ rơi vào trạng thái “thống trị tài khóa” – nơi chính sách tiền tệ bị chi phối hoàn toàn bởi gánh nợ.
Nguy cơ lớn nhất không chỉ là những con số thâm hụt hay nợ công khổng lồ, mà là sự ảnh hưởng lâu dài đến tương lai xã hội. Khi chính phủ dành ngày càng nhiều nguồn lực để trả nợ, những khoản đầu tư cho giáo dục, nghiên cứu, hạ tầng – vốn tạo ra nền tảng phát triển bền vững – bị cắt giảm. Điều đó đồng nghĩa với việc thế hệ trẻ sẽ phải sống trong một nền kinh tế tăng trưởng chậm hơn, ít cơ hội hơn, nhưng lại gánh trên vai khoản thuế cao hơn để trả cho những khoản nợ đã được tích tụ.
Cuộc sống của Lisa Meazler, bà mẹ đơn thân ở Endicott, New York, minh họa rõ nét cho nghịch lý mà nhiều gia đình Mỹ đang phải đối mặt: thu nhập vượt mức nghèo theo tiêu chuẩn chính phủ (khoảng 37.500 USD/năm), nhưng nợ tín dụng và hóa đơn sinh hoạt vẫn chồng chất. Thay vì được hưởng thêm chút đỉnh từ thu nhập cao hơn, họ lại mất trợ cấp vì mức thu nhập vượt ngưỡng chỉ vài USD, theo WSJ.
Có những đêm, Meazler tự hỏi mình đã làm gì sai. Cô không đủ khả năng đưa 3 con gái đi du lịch trong nhiều năm. Nghe con hỏi "vì sao nhà mình không thể có một bữa tối bình thường" vì toàn đồ đông lạnh, người mẹ chỉ biết nhăn mặt lắc đầu. Meazler nói mình không có tiền như những gia đình khác.
"Chúng con ổn mà mẹ", cô con gái Emmi nói, ngồi phịch xuống ghế sofa phòng khách sau buổi tập bóng rổ. "Chúng con ổn mà".
Đôi mắt xanh của Meazler ngấn lệ. Thẻ tín dụng đã hết hạn mức. Cô liên tục chậm thanh toán hóa đơn điện thoại di động. "Đôi khi tôi tự hỏi, ‘Mình đã sai ở đâu?", cô nói.
Theo số liệu mới nhất của Cục Điều tra Dân số năm 2023, gần 10 triệu trẻ em Mỹ đang sống trong cảnh nghèo đói, con số cao nhất kể từ năm 2018. Hàng chục triệu trẻ em khác—giống như những đứa trẻ nhà Meazler—đang sống trong cảnh bấp bênh. Gia đình các em đã bị đẩy đến bờ vực thẳm bởi một loạt các yếu tố kinh tế, bao gồm việc hết hạn các chương trình cứu trợ thời Covid và tác động của lạm phát đối với thực phẩm và nhà ở.
Thực tế này tương phản sâu sắc với quan niệm rằng chỉ cần công việc và lương ổn định là đủ để duy trì cuộc sống. Forbes cảnh báo lạm phát kéo dài cùng giá thuê nhà, giá thực phẩm tăng cao đã xóa nhòa lợi ích từ mức lương tăng nhẹ – đặc biệt là lao động lương thấp với mức tăng trung bình chỉ 3,7% trong năm 2025. Sinh hoạt phí tăng nhanh hơn thu nhập thực, trong khi lạm phát thời giá làm giảm sức tiêu dùng thực tế của tầng lớp trung lưu và thấp.
Domonic Purviance, nghiên cứu viên về nhà ở tại Fed Atlanta nói tăng trưởng tiền lương không theo kịp mức leo thang của giá nhà và lãi suất. “Mọi người kiếm được nhiều tiền hơn, nhưng giá bất động sản tăng với tốc độ nhanh hơn”, ông giải thích.
Theo Stefanie Stantcheva, giáo sư kinh tế tại Đại học Harvard, quan điểm tiêu cực của mọi người về lạm phát một phần đến từ niềm tin rằng tiền lương của họ không theo kịp. Bà đã khảo sát mọi người vào đầu năm nay để tìm hiểu quan điểm của công chúng về lạm phát. “Điều này góp phần gây ra sự không thích lạm phát và cảm giác rằng nó làm xói mòn mức sống của bạn”, Stantcheva cho biết.
Tóm lại, khủng hoảng nợ công ở Mỹ hiện hữu, len lỏi trong từng quyết định chi tiêu. Tương lai của nền kinh tế lớn nhất thế giới sẽ phụ thuộc vào việc quốc gia này có đủ quyết tâm kiểm soát chi tiêu, cải cách thuế và khôi phục kỷ luật ngân sách hay không. Nếu không, những con số nợ khổng lồ hôm nay sẽ biến thành gánh nặng khôn cùng.
Theo: WSJ, The NY Times