Chuyên gia an ninh mạng: Mọi người cần chậm một nhịp để phòng tránh lừa đảo trực tuyến

Trong bối cảnh tội phạm mạng ngày càng tinh vi, những cú điện thoại tự xưng là công an, tin nhắn "nộp thuế" hay email "xác minh tài khoản" đang khiến nhiều người mất cảnh giác và thiệt hại có khi lên tới hàng tỷ đồng. Theo thống kê của A05 - Bộ Công an, trong 8 tháng đầu năm 2025, Việt Nam ghi nhận hơn 1.500 vụ lừa đảo qua mạng, tăng 65% so với cùng kỳ năm 2024, với thiệt hại ước tính hơn 1.660 tỷ đồng. Hơn 4.532 tên miền độc hại được phát hiện (tăng 90%), với các thủ đoạn tinh vi như deepfake, lừa đảo crypto, chiếm đoạt OTP, giả danh cơ quan công an hoặc ngân hàng...

Không chỉ gây thiệt hại tài chính, những chiêu trò này còn đe dọa trực tiếp đến niềm tin vào môi trường số - yếu tố cốt lõi của quá trình chuyển đổi số quốc gia. Bởi niềm tin là nền tảng của mọi giao dịch điện tử, từ thanh toán, thương mại đến hành chính công. Khi niềm tin lung lay, mọi nỗ lực số hóa đều bị chậm lại.

Ông Vũ Duy Hiền, Phó Tổng Thư ký, Chánh Văn phòng Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia (NCA) chia sẻ. (Ảnh: VTV9)

Trước thực trạng đó, vừa qua, trong lễ phát động Chiến dịch truyền thông Toàn dân chống lừa đảo tổ chức tại TP Hồ Chí Minh, các chuyên gia đã đưa ra những lời khuyên hữu ích cho người dân. Đây là hoạt động được tổ chức hưởng ứng Lễ ký "Công ước Hà Nội" về chống tội phạm mạng - một sự kiện quốc tế quan trọng diễn ra tại Hà Nội.

Ông Vũ Duy Hiền, Phó Tổng Thư ký, Chánh Văn phòng Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia (NCA) nhấn mạnh, điều quan trọng nhất hiện nay là nâng cao nhận thức và ý thức kiểm chứng thông tin của người dân. "Người dân có thể tải ứng dụng miễn phí nTrust trên Google Play và App Store để sử dụng. Đây là phần mềm của Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia phát triển và vận hành, giúp kiểm chứng các số điện thoại nghi ngờ. Chỉ cần nhập số, hệ thống sẽ đánh giá đó có phải là cơ quan chức năng hay là đầu mối lừa đảo," ông Hiền chia sẻ.

Theo ông Hiền, một trong những hình thức lừa đảo đang phổ biến hiện nay là việc giả danh cơ quan thuế, công an hoặc các tổ chức hành chính. Nhiều đối tượng nắm giữ thông tin doanh nghiệp, cá nhân khá chính xác có nguyên nhân phần lớn do người dùng chia sẻ công khai trên mạng xã hội hoặc website. Đồng thời khi nghe số điện thoại gọi đến giả danh thì không cẩn thận kiểm tra tính xác thực của số điện thoại mà dễ dàng cung cấp dữ liệu. Cách phản ứng vội vàng này dễ dẫn tới việc rơi vào ma trận tâm lý của những kẻ lừa đảo. Khi bị gọi điện giả danh, nhiều người sẵn sàng cung cấp thêm dữ liệu nên vô tình hoàn thiện 'hồ sơ tội phạm' cho kẻ lừa đảo

Từ góc độ chuyên gia kỹ thuật, ông Ngô Minh Hiếu (Hiếu PC), chuyên gia an ninh mạng cho rằng, sự vội vàng chính là lỗ hổng lớn nhất của đa phần người dùng Việt trên môi trường số. "Chúng ta quá nhanh trong việc nhấp vào đường link hoặc chuyển tiền ngay khi nhận được, mà không kiểm chứng. Chỉ cần chậm lại một nhịp, mọi người đã có thể tránh được hầu hết rủi ro", ông Hiếu nhấn mạnh.

Lễ phát động chiến dịch truyền thông "Toàn dân chống lừa đảo" với sự tham gia, hưởng ứng của đông đảo ban, ngành ở TP Hồ Chí Minh và các tỉnh lân cận. (Ảnh: VTV9)

Thống kê cho thấy hơn 70% người bị lừa chỉ vì hành động trong vài giây đầu tiên sau khi nhận tin nhắn hoặc cuộc gọi lạ. Đối với doanh nghiệp, nguy cơ còn lớn hơn. Những tập đoàn quy mô lớn từng bị tấn công mạng, đánh cắp dữ liệu, không phải vì công nghệ yếu, mà do lỗ hổng từ con người: nhân viên mở email lạ, bấm vào liên kết độc hại, hoặc để lộ mật khẩu truy cập hệ thống.

Mỗi người cần thận trọng khi chia sẻ thông tin cá nhân trên môi trường số, truy cập vào những đường link chưa kiểm chứng... (Ảnh: Chat GPT)

Các chuyên gia nhận định việc truy thu và thu hồi tài sản sau khi bị lừa đảo hiện rất khó khăn. Do đó "phòng hơn chống" vẫn là nguyên tắc then chốt. Thay vì để đến khi mất tiền mới tìm cơ quan công an, người dân cần được trang bị kiến thức nhận biết sớm và biết cách trình báo kịp thời.

Một thực tế khác là nhiều nạn nhân vẫn ngại trình báo, sợ bị chê cười hoặc tự trách. Cần thay đổi tâm lý đó. Khi người bị hại lên tiếng, họ không chỉ tự bảo vệ mình mà còn góp phần ngăn chặn kẻ xấu tiếp tục gây án.

Trong kỷ nguyên 4.0, khi mỗi cú click đều tiềm ẩn rủi ro, điều quan trọng không chỉ là nhận biết mối nguy, mà là hành động đúng đắn và tỉnh táo trước mọi tương tác số. Khi cộng đồng cùng chung tay, "lá chắn niềm tin" ấy sẽ không còn là biểu tượng, mà trở thành sức mạnh sống động trong mỗi lựa chọn an toàn, mỗi chia sẻ có trách nhiệm và mỗi quyết định sáng suốt của người Việt trên không gian mạng..