Tây Bắc chưa bao giờ thiếu thứ ăn chơi. Mùa nào thức nấy, cây rừng ở đây phong phú đến mức người thành phố nghe tên còn lạ tai, nhưng thử một lần là nhớ. Dạo gần đây, mạng xã hội nhộn nhịp các clip mukbang loại quả nhìn kỳ lạ đầu nhọn hoắt, dáng dài như hai chiếc sừng chụm lại mà đồng bào vùng cao vẫn gọi giản dị là quả sừng trâu (nhiều nơi còn gọi "sừng dê"). Từ khoảng tháng 8 đến hết tháng 12, người dân vào rừng hái về bán, thêm nguồn thu nhập đáng kể. Cái sự "lạ" của nó không chỉ ở hình thù mà còn ở vị: Chua hơn cả chanh nhưng giòn, đã chấm muối ớt hay chẳm chéo thì đúng là "hết sảy".
Ảnh: MXH
Quả lạ Tây Bắc hình sừng trâu
Tây Bắc vốn nổi tiếng mắc sim, mắc kham, quả sổ… nhưng vài năm gần đây quả sừng trâu mới được nhắc tên nhiều. Trước kia, nó đơn thuần là món ăn vặt của trẻ con bản: Hái ở bìa rừng, lau sạch rồi bẻ ăn, đôi khi làm… đồ chơi vì quả vừa dài vừa nhọn. Giờ đây, khi xu hướng săn "quả rừng sạch" lan xuống phố, sừng trâu được các tiểu thương gói theo cân, mở combo bán kèm chẳm chéo để khách thành thị "ăn đúng bài".
Theo khảo sát ở các chợ mạng mùa cao điểm, giá sừng trâu dao động 45.000-85.000 đồng/kg tùy thời điểm và độ tươi. Nhiều shop bán kiểu combo sừng trâu + chẳm chéo, khoảng 100.000-120.000 đồng/kg. Nếu mua tận nguồn ở bản, giá rẻ hơn đáng kể; về đến thành phố đội lên vài lần vì thêm công hái, vận chuyển, chọn lọc. Dù vậy, với người thích trải nghiệm ẩm thực lạ miệng, mức giá này hoàn toàn "đáng tiền".
Nguồn: Giàng Lử
Vì sao nhìn "sợ" mà ăn lại nghiện?
Điểm khiến ai cũng tò mò là hình thù kỳ dị. Sừng trâu là quả dạng nang kép, hai đầu nhọn, dính nhau ở gốc, dài khoảng 10-15 cm. Lúc xanh hay chín, vỏ đều có màu xanh đậm, bề mặt cứng và khá dày; bên trong là hạt nhỏ đầu nhọn kèm chùm lông mao trắng mịn như sợi bông tơ. Cầm lên tay, ai cũng phải "wow" một tiếng vì quá… lạ.
Hương vị thì "đã miệng" theo cách riêng: Giòn rụm, rất chua (nhiều người còn nhận xét chua hơn chanh) nhưng lại phảng phất mùi thơm của rừng núi. Chính cái mùi hăng nhẹ và độ chua sâu ấy khiến sừng trâu ăn chơi đã, ăn cùng gia vị còn bùng nổ hơn. Theo dõi các video mukbang loại quả này của nhiều Tiktoker, nghe tiếng cắn giòm sần sật, nhiều người chia sẻ bỗng thấy "tứa nước miếng" hoặc "chua nhức răng",... Chị em vùng cao kể lại: Ngày nhỏ, cứ chấm muối ớt ăn ngay tại gốc; có người còn mang về làm gia vị tạo vị chua cho canh cá, canh chua, vì vừa thơm vừa lên vị rất nhanh.
Một lưu ý nhỏ: Quả nhiều nhựa và xơ. Nếu ăn vội mà không gọt vỏ, cảm giác chát khé cổ là chuyện thường. Bởi vậy, người bản địa có cách xử lý riêng để biến quả rừng "khó ở" thành món chơi hấp dẫn.
Nguồn: Milo on Diet
Ăn "đúng điệu" với chẳm chéo: Công thức gây nghiện
Chẳm chéo - thứ gia vị "quốc dân" xứ Tây Bắc sinh ra như để ghép đôi với sừng trâu. Cách ăn "chuẩn bài" nhiều người bán gợi ý như sau: Gọt vỏ để giảm nhựa và độ chát, rửa lại cho sạch. Thái lát mỏng dọc thân, giữ độ giòn tự nhiên. Dọn kèm củ đậu thái sợi, rau mùi (ngò rí), vài lá húng cho thơm. Chấm chẳm chéo hỗn hợp muối, ớt, mắc khén, tỏi, rau mùi, đôi khi thêm ít nước cốt chanh.
Miếng sừng trâu giòn - chua - thơm, gặp chẳm chéo mặn cay tê nồng mắc khén là dính ngay cái hậu vị "bốc khói". Ai thử một lần thường sẽ muốn… lần hai, lần ba. Nếu thích nhẹ nhàng, có thể thay chẳm chéo bằng muối ớt hoặc mắm pha chanh ớt kiểu miền xuôi, hương vị cũng rất cuốn. Đồng bào dân tộc Thái còn thường chấm với tương thối, vị cũng rất lạ.
Mùa sừng trâu rộ từ tháng 8 đến tháng 12. Khi quả vào độ ngon, người dân vùng cao vào rừng hái, bó lại thành từng mớ, mang ra chợ phiên bán hoặc gửi xe xuống xuôi. Những phiên chợ Hà Giang, Sơn La, Điện Biên, Hòa Bình… những ngày này nhộn nhịp hơn: Mẻ sừng trâu tươi bên cạnh rổ mắc sim, bó mắc khén, gói lá thơm.
Với nhiều hộ, đây là nguồn thu phụ đủ để sắm sửa đầu năm học cho con, mua thêm phân giống cho vụ tới. Những chiếc điện thoại thông minh và mạng xã hội giúp sản vật rừng đi xa hơn; chỉ một video mukbang "ăn sừng trâu chấm chẳm chéo" là đơn đặt hàng đổ về tới tấp. Điều thú vị: Người thành phố tập ăn vị rừng, còn người vùng cao tập bán online - hai chiều học hỏi gặp nhau, tạo nên dòng chảy ẩm thực rất sống động.
Người bản địa gọi "sừng trâu", có nơi nói "sừng dê". Cây mọc thành bụi, cao khoảng 3-4,5 m, có hoa có quả, tên khoa học được giới thực vật ghi nhận là Strophanthus divaricatus, thuộc họ trúc đào. Vỏ quả dày, nhiều nhựa, nên thói quen gọt vỏ trước khi ăn là rất hợp lý. Phần được ưa chuộng để ăn là lớp thịt giòn; hạt và phần nhựa không phải thứ dùng làm thực phẩm. Ở bản địa, mọi người chỉ ăn vừa phải, coi như món chơi "đổi vị", thi thoảng dùng làm gia vị chua cho vài món canh.
Cũng vì là quả rừng, khi mua về bạn nên rửa sạch, đeo găng nếu da dễ kích ứng với nhựa thực vật, và không cho trẻ nhỏ ăn quá nhiều. Không cần thần thánh hóa, chỉ cần tôn trọng cách dùng truyền thống là đủ an toàn để thưởng thức.
Nguồn: Ăn gì Thương ơi
Mẹo chọn - bảo quản - sơ chế để giữ trọn độ giòn
- Chọn quả: Ưu tiên quả xanh đậm, vỏ cứng, đầu nhọn sắc, cầm chắc tay, không dập. Quả quá già dễ xơ, quá non lại ít vị.
- Bảo quản: Để nơi thoáng mát, tốt nhất ngăn mát tủ lạnh, dùng trong 2-3 ngày cho giòn. Tránh để chung với trái cây chín tỏa ethylene vì dễ làm nhũn và hăng.
- Sơ chế: Gọt vỏ theo chiều dọc, rửa lại cho hết nhựa, thái mỏng để dễ thấm gia vị. Nếu muốn giảm chua, có thể ngâm nhanh nước muối loãng rồi vớt ra để ráo trước khi chấm.
Một quả, nhiều cách ăn từ "ăn chơi" đến món nhậu lành mạnh: Ăn kèm củ đậu - chẳm chéo: Công thức "quốc dân" đã nói ở trên, hợp mọi bữa tụ họp, vừa mát vừa tỉnh người. Gỏi cá suối kiểu Tây Bắc: Thái lát sừng trâu thật mỏng, trộn cùng cá suối làm sạch, mắc khén - ớt - thính - rau thơm. Vị chua tự nhiên làm "tái" cá nhẹ, hương rừng bốc lên rất bắt miệng.
Canh chua cá: Dùng vài lát sừng trâu tạo vị chua thơm, thay cho tai chua hay sấu. Lưu ý gọt vỏ kỹ để nước canh trong và không hăng.
Làm nộm chay: Trộn sừng trâu với dưa leo, cà rốt bào sợi, lạc rang, rau răm, rưới ít nước mắm pha chua ngọt. Món nhậu chay "đưa chuyện" tới khuya.
Muối xổi: Trộn sừng trâu với muối - ớt bột - tỏi đập - đường; để 30 phút là có món giòn giòn cay cay ăn kèm cơm hay đồ nướng.
Những cách này giữ trọn cái giòn - cái chua của sừng trâu, đồng thời "khoá" mùi thơm rất riêng mà ai từng thử đều nhớ.
Lưu ý nhỏ để ăn ngon đó là tôn trọng mùa vụ, chỉ ăn khi đúng mùa, mua vừa đủ dùng, đừng gom tích trữ. Thứ hai là ăn điều độ. Dù là quả rừng hấp dẫn, hãy coi như món ăn chơi, tránh ăn quá nhiều trong một lần để cơ thể kịp "làm quen" vị chua đậm.
Ưu tiên nguồn rõ ràng: Mua người bán thu hái đúng cách, không phá cây, không bứt non bẻ già, để rừng còn - mùa sau lại có. Sơ chế kỹ: Gọt vỏ, bỏ hạt, rửa sạch nhựa là nguyên tắc vàng giúp món vừa ngon vừa dễ chịu cổ họng.
Không phải đặc sản "đắt đỏ", sừng trâu vẫn khiến người mê ẩm thực phải bàn tán. Nó cho thấy sức sống của ẩm thực bản địa: Chỉ một quả dại cũng đủ kể câu chuyện mùa màng, rừng núi, chợ phiên và mưu sinh của người vùng cao. Khi lên mạng xã hội, câu chuyện ấy mang sắc thái khác - hiện đại hơn, vui nhộn hơn nhưng gốc gác vẫn là vị rừng chân thật.
Nói cho đúng, sừng trâu không phải món để ăn no. Nó là thứ kích thích vị giác, mở đầu cuộc trò chuyện, khiến bữa tiệc bạn bè đậm vui. Và chính cảm giác "được nếm một phần của rừng" ấy làm cho trải nghiệm ẩm thực trở nên quý giá.
Tuần này, nếu thấy ai bán combo sừng trâu - chẳm chéo, đừng ngần ngại thử. Gọt vỏ - thái mỏng - chấm mạnh tay. Có thể bạn sẽ bật thốt: "Ơ, lạ mà ngon ghê!". Biết đâu, từ một lần tò mò, bạn lại có thêm một món ăn chơi chân ái cho những chiều ngại cơm muốn "ăn tạp" chút vị rừng.