Doanh nghiệp vận tải biển nguy cơ bị 'bào mòn' lợi nhuận

Liên Hợp Quốc ( UN ) cho biết, ngành vận tải biển vận chuyển khoảng 90% hàng hóa trên thế giới, chịu trách nhiệm cho gần 3% lượng khí thải toàn cầu, tạo ra khoảng 1 tỷ tấn CO2 và khí nhà kính mỗi năm. Nếu là một quốc gia, nó sẽ là quốc gia gây ô nhiễm lớn thứ sáu trên thế giới. Vì thế, nếu ngành hàng hải không có hành động để giảm đủ nhanh lượng khí thải thì đến năm 2050, dự kiến lượng khí thải này sẽ ở mức 90-130% so với mức năm 2008.

Cuối tháng 4 vừa qua, sau nhiều năm đàm phán căng thẳng, các quốc gia thuộc Tổ chức Hàng hải quốc tế (IMO) đã đạt được thỏa thuận mang tính bước ngoặt, nhằm cắt giảm khí thải nhà kính từ hoạt động vận chuyển tàu biển.

Theo thỏa thuận, các tàu biển sẽ bị tính phí 380 USD, tương đương gần 10 triệu đồng cho mỗi tấn khí CO2 phát thải vượt ngưỡng cho phép. Đồng thời, những tàu vượt ngưỡng phát thải trần cao hơn sẽ phải chịu thêm 100 USD, tương đương hơn 2,5 triệu đồng/tấn.

Các tàu biển có thể bị tính phí 380 USD, tương đương gần 10 triệu đồng cho mỗi tấn khí CO2 phát thải vượt ngưỡng cho phép. Ảnh: Ulstein.

Các khoản thu từ phí phát thải tàu biển sẽ được đưa vào Quỹ Net Zero của IMO và tính đến năm 2030 quỹ này ước tính lên tới 40 tỷ USD. Quỹ sẽ dành một phần cho việc trợ giá nhiên liệu và công nghệ không phát thải. Các tàu hoạt động với lượng phát thải bằng không hoặc gần bằng không sẽ nhận được phần thưởng tài chính của quỹ. Ngoài ra, Net Zero còn hỗ trợ những sáng kiến đổi mới, nghiên cứu, cơ sở hạ tầng và chuyển đổi ở các nước đang phát triển.

UN cho hay, nếu dự thảo quy định của thỏa thuận IMO được chính thức thông qua vào tháng 10 năm nay, thì các giải pháp xanh hóa ngành vận tải biển sẽ có hiệu lực từ năm 2027.

Là một trong những nền kinh tế xuất khẩu đang tăng trưởng nhanh, phụ thuộc nhiều vào thương mại hàng hải, với hơn 90% hàng hóa xuất khẩu, Việt Nam được nhận định là sẽ chịu ảnh hưởng đáng kể bởi các thỏa thuận của IMO về định giá carbon và tiêu chuẩn phát thải.

Theo thống kê từ Cục Hàng hải và Đường thủy Việt Nam, độ tuổi trung bình của đội tàu Việt Nam hiện nay là hơn 17 năm, cao hơn mức trung bình toàn cầu. Đa số tàu được đóng trước năm 2020 thường chưa được trang bị các công nghệ tiết kiệm năng lượng, xử lý khí thải hay thiết kế thân tàu tối ưu nhằm giảm tiêu hao nhiên liệu. Do đó, việc áp dụng thuế carbon có thể khiến chi phí vận hành tàu biển tăng mạnh và "bào mòn" lợi nhuận doanh nghiệp.

Việc áp dụng thuế carbon có thể khiến chi phí vận hành tàu biển tăng mạnh và "bào mòn" lợi nhuận. Ảnh minh họa: VIMC.

Trong bối cảnh căng thẳng thuế quan hiện tại, các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam như nông sản, thủy sản, đồ gỗ, điện tử, dệt may... thường có tính nhạy cảm cao về giá cả trên thị trường toàn cầu. Vì thế việc tăng cước vận chuyển do chi phí carbon có thể làm ảnh hưởng đến sức cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế , nhất là những thị trường đang siết chặt tiêu chuẩn môi trường như châu Âu hay Bắc Mỹ.

Để đáp ứng mục tiêu giảm phát thải, các tàu còn buộc phải chuyển sang sử dụng nhiên liệu carbon thấp hoặc không phát thải như methanol xanh, amoniac hoặc hydro. Nhưng trên thực tế, Việt Nam đang vô cùng thiếu hụt hạ tầng cảng và chuỗi cung ứng nhiên liệu cần thiết cho quá trình chuyển đổi xanh này.

Những yêu cầu cấp thiết vừa nêu bắt buộc các chủ tàu phải nghiêm túc phân tích và tính toán, để lựa chọn hoa tiêu hoạt động. Việc chậm chạp nâng cấp đội tàu, ì ạch thay đổi công nghệ sẽ khiến thị phần của doanh nghiệp trên bản đồ hàng hải ngày càng co hẹp, thậm chí bị xóa tên khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu...