Bên cạnh các loại thịt hay rau xanh, cá được đánh giá là nguồn dinh dưỡng quan trọng và không thể thiếu trong mâm cơm của các gia đình. Có nhiều loài cá không chỉ chế biến được thành nhiều món ăn ngon mà còn sở hữu hàm lượng dinh dưỡng cao, giá thành lại rẻ, được ví von với nhiều biệt danh thú vị.
Sau đây là một ví dụ - cá kèo. Loại cá phổ biến ở khu vực đồng bằng Sông Cửu Long này thường sống ở vùng nước lợ, nước mặn ven cửa sông, cửa biển, bãi triều hay bùn đáy. Cũng chính bởi vậy, mà cá kèo có thể thấy trong nhiều món đặc sản miền Tây như lẩu cá kèo, cá kèo kho lá giang, cá kèo nướng muối ớt. Đặc biệt hơn cả, nhiều người còn nói vui, cá kèo là một trong những loại cá "dành cho người nghèo".
Ảnh minh họa
Vì sao nói cá kèo là cá "dành cho người nghèo"?
Trong ký ức của nhiều người miền Tây, cá kèo – hay còn gọi là cá bống kèo – từng gắn liền với bữa cơm đạm bạc nơi thôn quê. Người ta gọi vui đây là “cá của nhà nghèo” bởi sự rẻ tiền, dễ kiếm và ít được coi trọng so với nhiều loại cá đồng, cá biển khác.
Trước kia, cá kèo được xem là loại cá mạt hạng, nhiều gia đình khó khăn mới xách giỏ ra ruộng, bãi bồi để bắt vài con đem về kho khô ăn qua ngày. Có thời điểm cá kèo còn bị dùng làm phân bón dưa bí hoặc làm mồi câu cá khác, phản ánh rõ giá trị thấp của loài cá này trong đời sống thường nhật.
Ở nhiều vùng, cá kèo cũng gắn với tên gọi “cá nhà nghèo” vì bán rẻ, dễ mua, hầu như gia đình nào cũng có thể đưa vào bữa ăn hàng ngày mà không lo tốn kém. Đặc điểm sinh học của cá kèo càng củng cố cho biệt danh này: Chúng thường sống ở vùng nước lợ, cửa sông, bãi triều, có thể bắt bằng tay trần hoặc dụng cụ đơn giản. Người dân tận dụng con nước, khi triều xuống là có thể bắt đầy rổ, gần như không mất chi phí.
Ảnh Báo Người Lao Động
Chính vì sự “dễ tính” ấy, cá kèo trở thành nguồn đạm quen thuộc của những gia đình ít điều kiện. Nhưng theo thời gian, nhu cầu ẩm thực thay đổi, cá kèo đã bước sang một vị thế khác. Hiện nay, khô cá kèo có giá tới 600.000–700.000 đồng/kg, trong khi cá tươi bán ngoài chợ dao động từ 120.000–150.000 đồng/kg. Thứ từng bị coi là “của nhà nghèo” nay đã thành đặc sản được nhiều người săn lùng.
Loại cá nhiều đạm nhưng ít chất béo
Cá kèo thuộc họ cá bống, thân hình thon dài như chiếc đũa, phủ một lớp nhớt tự nhiên. Con trưởng thành có chiều dài trung bình 20–25 cm, nặng khoảng 30–40 g. Vây đuôi nhọn, da xám ánh vàng, phần bụng ngả vàng nhạt, đây cũng là đặc điểm giúp người mua dễ phân biệt với các loại cá đồng khác.
Điều làm nên giá trị của cá kèo ngày nay chính là thành phần dinh dưỡng. Thịt cá kèo giàu đạm nhưng lại ít chất béo, chứa nhiều khoáng chất quan trọng như canxi, phốt pho, sắt. Chính vì vậy, đây là lựa chọn tốt cho bữa ăn gia đình, nhất là với người cần bổ sung protein mà không muốn tăng cholesterol.
Ảnh minh họa
Hương vị của cá kèo cũng đặc biệt. Thịt mềm, thơm, ngọt nước, trong khi mật và ruột lại có vị đắng nhẹ, trở thành “cái thú” riêng của những người sành ăn. Nhiều người còn giữ nguyên mật khi nấu để tạo vị cân bằng cho món ăn, khiến hương vị cá kèo càng thêm ấn tượng.
Trong chế biến, cá kèo là “nguyên liệu vàng” cho nhiều món ăn. Như đã nói ở trên, người miền Tây áp dụng cá kèo trong nhiều món đặc sản nổi tiếng như lẩu cá kèo lá giang với vị chua thanh của lá giang hòa quyện cùng vị ngọt và chút đắng của cá. Ngoài ra, cá kèo nướng muối ớt, kho tộ, chiên giòn hay nấu canh chua cũng đều rất được ưa chuộng. Người nội trợ khi sơ chế thường rửa sạch lớp nhớt bằng muối hoặc tro bếp, và cần tránh làm vỡ mật nếu không muốn món ăn quá đắng.
Đặc sản lẩu cá kèo nổi tiếng của người miền Tây (Ảnh minh họa)
Cách thưởng thức cá kèo cũng đa dạng. Ở nhà hàng, thực khách thường thích món cá kèo nướng mọi chấm muối ớt xanh. Trong bữa cơm gia đình, cá kèo kho quẹt ăn kèm rau luộc, cơm nóng là món vừa ngon vừa đưa cơm. Còn trong dịp lễ tết, khô cá kèo lại trở thành món nhậu khoái khẩu, thậm chí còn được chọn làm quà biếu.
Dưới đây là công thức 3 món ngon từ cá kèo dễ thực hiện tại nhà:
1. Cá kèo kho tộ
2. Cá kèo nướng muối ớt
3. Lẩu cá kèo lá giang