Trong một thế giới công nghệ đã quen thuộc với sự thống trị của bộ đôi iPhone-Android, một cuộc chiến mới dường như đang âm thầm nhen nhóm. Mark Zuckerberg, ông chủ Meta Platforms, đang đặt cược lớn vào trí tuệ nhân tạo (AI) như một vũ khí chiến lược để tuyên chiến trực diện với iPhone của Apple và phá vỡ thế độc quyền của nền tảng di động hiện tại.
Đây không chỉ là một cuộc cạnh tranh sản phẩm đơn thuần, mà là một nỗ lực để thoát khỏi sự kiểm soát bấy lâu nay của Apple, đồng thời kiến tạo một trật tự mới trong kỷ nguyên hậu smartphone.
Nổi dậy
Khi Mark Zuckerberg công bố bản "tuyên ngôn" về AI siêu cá nhân (personal superintelligence), ông không nhắc đến Apple – nhưng giới công nghệ hiểu rằng mục tiêu thực sự của CEO Meta là iPhone và quyền lực tuyệt đối của nó trong kỷ nguyên di động.
Sau hơn một thập kỷ sống trong "căn nhà" do Apple dựng nên, Zuckerberg đang tìm cách phá tường, mở ra một trật tự mới – nơi thiết bị của Meta, không phải iPhone, trở thành cánh cửa chính bước vào thế giới số.
Facebook ra đời ngay trước thời kỳ iPhone bùng nổ. Chỉ vài năm sau, Zuckerberg nhận ra cả đế chế mạng xã hội của mình phải sống dựa vào hai nền tảng: iOS và Android.
Việc Apple thu tới 30% doanh thu in-app chỉ là một phần của vấn đề, thứ khiến Zuckerberg khó chịu hơn là quyền lực kiểm soát trải nghiệm người dùng – từ cách ứng dụng vận hành đến dữ liệu mà ông có thể thu thập.
Chính Mark Zuckerberg đã nhiều lần bày tỏ sự bất mãn với quyền lực mà Apple nắm giữ, đặc biệt là khả năng kiểm soát toàn bộ hệ sinh thái của mình. Hàng tỷ người dùng của Facebook, Instagram và WhatsApp đều truy cập các ứng dụng này qua iPhone.
Điều này đồng nghĩa với việc số phận của Meta ít nhiều bị phụ thuộc vào các chính sách của Apple, từ phí hoa hồng 30% trên App Store cho đến những thay đổi về quyền riêng tư như App Tracking Transparency (ATT), vốn đã gây thiệt hại hàng tỷ USD doanh thu quảng cáo của Meta.
Tham vọng làm "Facebook phone" từng lóe lên rồi nhanh chóng tắt ngúm, để lại một bài học: ai sở hữu nền tảng phần cứng sẽ kiểm soát cả hệ sinh thái.
Sau thất bại đó, Mark Zuckerberg dồn toàn lực vào "vũ trụ ảo" (metaverse) với hy vọng nó sẽ trở thành nền tảng điện toán kế tiếp, nơi ông có thể làm chủ cuộc chơi. Tuy nhiên, dự án này chưa tạo được tiếng vang lớn trong công chúng.
Giờ, ông xoay trục sang một hướng khác: AI kết hợp phần cứng. "Personal superintelligence" (Siêu trí tuệ cá nhân) – một trợ lý AI gắn liền với thiết bị đeo cá nhân, hiểu sâu về con người, đồng hành và hỗ trợ mọi quyết định trong ngày – được ông đặt cược là "cửa ngõ" của thời đại hậu smartphone.
Meta đã tung ra kính thông minh tích hợp camera, micro, loa, và đang phát triển phiên bản có màn hình trong kính, biến chúng thành thiết bị tính toán cá nhân mới. Với Zuckerberg, đây không chỉ là sản phẩm, mà là "cú đấm" trực diện vào vị thế biểu tượng của iPhone.
Thậm chí chính ông chủ Meta cũng không che giấu tầm nhìn của mình: một thế giới mà kính thông minh (smartglasses) trở thành thiết bị điện toán chính, thay thế vai trò của smartphone.
Khác với những chiếc kính thực tế ảo nặng nề, Meta đang phát triển các mẫu kính trông giống kính mắt thông thường nhưng được trang bị đầy đủ những tính năng của một smartphone. Đây là những mảnh ghép dữ liệu vô cùng quan trọng để huấn luyện AI. Trong tương lai, những chiếc kính này sẽ được tích hợp màn hình để hiển thị giao diện người dùng trực quan, cho phép tương tác với AI một cách tự nhiên và liên tục.
Yếu tố này chính là sự khác biệt then chốt: trong khi iPhone đòi hỏi người dùng phải cầm nắm, vuốt chạm và nhìn vào màn hình, thiết bị của Meta sẽ hoạt động như một trợ lý "biết nhìn, biết nghe" và tương tác thông qua giọng nói hoặc giao diện ngay trước mắt người dùng.
Phản công
Meta không đơn độc. Amazon vừa mua Bee – startup wearable giúp AI theo dõi và hỗ trợ người dùng cả ngày. Sam Altman (OpenAI) bắt tay với Jony Ive – cựu thiết kế trưởng Apple – để tạo ra "thiết bị AI thứ ba" sau PC và smartphone. Dẫu vậy khác với đối thủ, Mark Zuckerberg đang đổ hàng tỷ USD và tung gói lương 100 triệu USD để hút nhân tài AI, quyết tâm biến kính thông minh thành vũ khí chiến lược.
Trong bối cảnh đó, Apple không thể đứng ngoài cuộc. CEO Tim Cook đã phải trấn an các nhà đầu tư rằng Apple vẫn đang đầu tư mạnh vào AI.
Tuy nhiên, so với các công ty như Meta, OpenAI hay Google, Apple được đánh giá là khá chậm chạp trong cuộc đua này. Tim Cook vẫn bảo vệ quan điểm rằng iPhone sẽ không bao giờ biến mất và các thiết bị mới chỉ đóng vai trò "bổ trợ" chứ không thể "thay thế".
Thế nhưng lịch sử đã cho thấy, một công nghệ đột phá có thể làm thay đổi hoàn toàn thói quen của người dùng. Từng là một gã khổng lồ về máy tính để bàn, Microsoft đã phải chật vật để thích nghi với kỷ nguyên di động do iPhone tạo ra. Nếu kính thông minh của Meta thực sự mang đến trải nghiệm AI vượt trội, việc người dùng dần chuyển dịch khỏi iPhone là điều hoàn toàn có thể xảy ra.
Cuộc đối đầu này không chỉ là giữa hai tập đoàn công nghệ. Nó còn đại diện cho hai triết lý khác nhau: một bên là sự kiểm soát chặt chẽ và một bên là tính mở để tích hợp AI vào đời sống.
Nếu kỷ nguyên di động được định nghĩa bởi iPhone, thì Zuckerberg muốn kỷ nguyên AI sẽ được khắc tên Meta. Cuộc chiến này không chỉ là sản phẩm, mà là giành quyền kiểm soát cửa ngõ kết nối con người với thế giới số – và qua đó, toàn bộ hệ sinh thái dữ liệu, dịch vụ, doanh thu.
Nhưng con đường không dễ đi: Meta phải thuyết phục hàng trăm triệu người thay đổi thói quen, từ bỏ chiếc điện thoại đã gắn bó hơn một thập kỷ để đeo lên mặt một thiết bị hoàn toàn mới. Thất bại của metaverse vẫn còn đó như lời nhắc nhở rằng tầm nhìn lớn không đồng nghĩa với thành công chắc chắn.
Tuy vậy, lần này Zuckerberg dường như không chỉ đang xây sản phẩm, mà là cố viết lại luật chơi của cả ngành.
Nếu Zuckerberg thành công, ông sẽ không chỉ thoát khỏi "cái bóng" của Apple mà còn định hình lại trật tự công nghệ cho nhiều thập kỷ tới. Đây là một canh bạc lớn, và chỉ có thời gian mới có thể trả lời được liệu "siêu trí tuệ cá nhân" có đủ sức lật đổ ngai vàng của iPhone hay không.
*Nguồn: WSJ, Fortune, BI