Năm 2020, trong bối cảnh đại dịch Covid-19 càn quét nền kinh tế toàn cầu, Fed công bố khung chính sách tiền tệ mới được đánh giá là đột phá. Mục tiêu của khung này là cho phép lạm phát “vượt nhẹ” mức 2% trong một khoảng thời gian nhằm bù đắp cho những năm lạm phát thấp, đồng thời giảm sự ám ảnh truyền thống về việc làm thấp, thay vào đó, tập trung vào nguy cơ thất nghiệp cao.
Tuy nhiên, sau những cú sốc lạm phát nghiêm trọng từ năm 2021, các quan chức Fed đang chuẩn bị rút lui khỏi định hướng đó. Trong bài phát biểu dự kiến cuối cùng của mình tại hội nghị Jackson Hole với tư cách là Chủ tịch Fed Jerome Powell sẽ công bố kết quả của một cuộc rà soát kéo dài nhiều tháng về chiến lược điều hành chính sách tiền tệ và khả năng cao là bác bỏ những điểm đổi mới trọng yếu năm 2020.
Khung chính sách năm 2020 được xây dựng dựa trên bối cảnh lãi suất gần bằng 0 và lạm phát thấp kéo dài. Ở thời điểm đó, lo ngại lớn nhất của giới kinh tế là Fed sẽ không còn đủ dư địa để phản ứng trước suy thoái tương lai.
Cựu Bộ trưởng Tài chính Mỹ Lawrence Summers từng cảnh báo tại một hội thảo rằng nền kinh tế Mỹ khi đó "vô cùng mong manh" vì thiếu công cụ chính sách hữu hiệu. Tuy nhiên, khi lạm phát bắt đầu bùng phát vào năm 2021, các cam kết duy trì lãi suất thấp trong khung 2020 đã khiến Fed lúng túng và phản ứng chậm trễ. Dù nền kinh tế có dấu hiệu phục hồi nhanh, Fed không tăng lãi suất cho đến tháng 3/2022 - thời điểm lạm phát đã vượt mốc 8%, mức cao nhất trong 40 năm.
Các nhà kinh tế như Christina và David Romer, đến từ Đại học Berkeley, cho rằng chính khung mới này đã khiến Fed đánh mất sự linh hoạt, quá tập trung vào việc phục hồi việc làm mà bỏ qua các tín hiệu sớm về giá cả.
Donald Kohn, cựu Phó Chủ tịch Fed, đồng tình, nói rằng tính “thiên lệch” trong chính sách đã góp phần khiến Fed phản ứng chậm trước làn sóng lạm phát. Trong khi đó, các cựu quan chức khác như Richard Clarida lại cho rằng nguyên nhân chính không nằm ở khung chính sách mà là những sai lệch lớn trong dự báo lạm phát, xuất phát từ việc đánh giá sai khả năng sản xuất hàng hóa và dịch vụ sau đại dịch.
Dù chưa có tác động trực tiếp đến chính sách ngắn hạn, việc Fed thay đổi khung chiến lược lần này đánh dấu một sự trở về thận trọng. Theo các quan chức, những điểm đổi mới của năm 2020, như chấp nhận lạm phát cao tạm thời hay tập trung hoàn toàn vào thất nghiệp, sẽ bị rút lại hoặc đưa vào trạng thái “dự phòng”.
Fed cho biết, trong môi trường lãi suất cao và lạm phát biến động hiện nay, các yếu tố đó không còn phù hợp nữa. Khung mới sẽ quay lại mục tiêu cân bằng hơn giữa kiểm soát lạm phát và hỗ trợ thị trường lao động, giống với cách tiếp cận trước năm 2020.
Dù vậy, một số chuyên gia như Matthew Luzzetti của Deutsche Bank nhận định rằng sai lầm không nằm ở bản thân khung chính sách 2020 mà là ở cách nó được triển khai. Ông chỉ ra, Fed đã đi quá xa trong việc cam kết giữ lãi suất thấp như một cách để chứng minh mức độ nghiêm túc với khung mới, và sau đó lại ngần ngại phá bỏ những cam kết đó. Ngoài ra, Fed cũng tránh việc gây sốc cho thị trường trái phiếu bằng cách kết thúc đột ngột chương trình mua tài sản.
Ông Powell và các quan chức của Fed nhận ra rằng việc xây dựng một khung chiến lược ổn định, có thể chống chọi với biến động kinh tế trong vòng 1 đến 3 năm là điều cần thiết hơn là những mô hình lý tưởng về dài hạn. Theo Kenneth Rogoff, nhà kinh tế học đến từ Đại học Harvard, những lo ngại về lãi suất thấp năm 2020 giờ đây nghe có vẻ “lố bịch” trong bối cảnh lãi suất đã tăng mạnh để đối phó với lạm phát.
Việc Fed điều chỉnh lại khung chiến lược 5 năm một lần không chỉ là động thái mang tính quy trình mà còn phản ánh một thực tế quan trọng, không có chính sách nào là phù hợp mãi mãi với mọi hoàn cảnh.
Sau khủng hoảng tài chính 2008, các ngân hàng trung ương lo ngại lạm phát đến mức kiềm chế quá mức tăng trưởng. Đến đại dịch, họ lại quá chú trọng vào phục hồi việc làm. Và giờ đây, một lần nữa, lạm phát lại là kẻ thù số một.
Khung chính sách mới, sẽ được Powell chính thức trình bày tại Jackson Hole, có thể không quá hào nhoáng hay có quá nhiều sự đổi mới, nhưng sẽ là lời nhắc nhở quan trọng rằng sự linh hoạt, tỉnh táo và thận trọng luôn cần thiết trong một thế giới kinh tế đầy bất định.
Đó cũng là thông điệp cuối cùng mà ông Powell muốn để lại trong nhiệm kỳ của mình tại Fed, đó là bước rút lui yên lặng khỏi tầm nhìn 2020, nhưng đồng thời là một sự chuẩn bị nghiêm túc cho những biến động khó lường trong tương lai.