Việt Nam hiện có khoảng 17 triệu người sở hữu tài sản số - theo số liệu mới công bố, đứng vị trí thứ 7 toàn cầu. Riêng giai đoạn 2023-2024, dòng vốn blockchain đổ vào thị trường trong nước đã vượt 105 tỉ USD - con số được đánh giá là chỉ mới phản ánh "phần nổi" của tiềm năng.
Cú hích từ khung pháp lý mới
Sau khi Luật Công nghiệp công nghệ số được Quốc hội thông qua, dự kiến có hiệu lực từ ngày 1-1-2026, các bộ, ngành đang khẩn trương triển khai kế hoạch thí điểm sàn giao dịch tài sản số và xây dựng Trung tâm Tài chính quốc tế. Trong đó, Bộ Tài chính đang xây dựng dự thảo nghị quyết để trình Chính phủ, đề xuất cấp phép cho khoảng 5 sàn giao dịch có khả năng kết nối quốc tế, cho phép mua bán những đồng tiền phổ biến như Bitcoin, Ethereum.
Các chuyên gia đánh giá đây sẽ là bước tiến quan trọng, không chỉ hợp pháp hóa kênh đầu tư mới mà còn tăng nguồn thu thuế, thu hút vốn ngoại và mở rộng cơ hội tiếp cận vốn cho các start-up công nghệ.
Tại talkshow "Cơ hội nào cho sàn giao dịch tiền số?" do Báo Người Lao Động tổ chức ngày 21-8, ông Trần Xuân Tiến, Tổng Thư ký Chi hội Blockchain TP HCM (HBA), nhấn mạnh: "Sức hút đặc biệt của công nghệ blockchain nằm ở khả năng giảm chi phí vận hành, cắt bỏ trung gian và đặc biệt là minh bạch hóa giao dịch. Nhưng trong nhiều năm qua, lĩnh vực này tại Việt Nam chưa có hành lang pháp lý, khiến thị trường bị kìm hãm và con số 105 tỉ USD nêu trên mới chỉ là phần nổi".
Các chuyên gia kiến nghị cần xây dựng một khung pháp lý minh bạch, đi kèm cơ chế giám sát chặt chẽ đối với thị trường tiền số để bảo vệ nhà đầu tư. Ảnh: TẤN THẠNH
Theo ông Tiến, nếu có công cụ quản lý hợp pháp, việc đo lường quy mô lĩnh vực này sẽ chính xác hơn, đồng thời củng cố niềm tin cho cả nhà đầu tư nhỏ lẻ lẫn các quỹ đầu tư lớn. Ông dẫn chứng: "Dubai hay Singapore đã đi rất nhanh trong việc ban hành cơ chế cho thị trường này. Khi Việt Nam thí điểm 5 sàn giao dịch, thị trường sẽ trở nên minh bạch hơn và có điều kiện khai thác tiềm năng thực sự".
Ở góc độ doanh nghiệp, ông Nguyễn Thế Vinh, CEO Ninety Eight (trước đây là Coin98), cho biết số người Việt nắm giữ tài sản mã hóa đã vượt xa số lượng nhà đầu tư chứng khoán. Sự hấp dẫn của loại tài sản này nằm ở sự kết hợp độc đáo giữa tài chính và công nghệ. Công nghệ blockchain còn mang lại ưu thế với chi phí giao dịch thấp, tính thanh khoản cao và khả năng kết nối toàn cầu.
"Nếu đi đúng hướng, Việt Nam có thể thu hút mạnh dòng vốn đầu tư nước ngoài, đồng thời tạo ra hệ sinh thái tài chính - công nghệ bắt kịp xu thế thế giới, khẳng định vị thế trên bản đồ blockchain quốc tế" - ông Vinh nhận định.
Minh bạch và bảo vệ nhà đầu tư
Các chuyên gia đều đồng thuận rằng để thị trường tiền số phát triển bền vững, tính minh bạch và việc bảo vệ nhà đầu tư phải là ưu tiên hàng đầu.
Ông Huỳnh Quốc Nam, Giám đốc Phát triển kinh doanh của OKX Global - một trong những sàn giao dịch quốc tế lớn, góp ý sàn giao dịch khi đi vào hoạt động cần minh bạch từ khối lượng giao dịch, tính thanh khoản đến cơ chế bảo chứng tài sản. "Trước đây, một sàn đứng trong tốp 2 thế giới đã sụp đổ chỉ vì sử dụng tài sản của nhà đầu tư đem đi đầu tư chỗ khác, dẫn tới mất khả năng thanh toán" - ông dẫn chứng.
Ông Nam nhấn mạnh để tránh lặp lại sự cố trên, ngoài việc bảo chứng tài sản, cần có thêm bảo hiểm dành cho nhà đầu tư. Cần có đội ngũ an ninh mạng chuyên trách và quy trình xác thực danh tính (KYC) nghiêm ngặt để định danh khách hàng, hạn chế rủi ro rửa tiền hay gian lận.
Theo ông Trần Xuân Tiến, Việt Nam có thể tham khảo mô hình tại Hàn Quốc, nơi tài khoản giao dịch liên kết trực tiếp với ngân hàng, bảo đảm dòng tiền minh bạch. Cùng quan điểm, luật sư Đào Tiến Phong, Giám đốc điều hành Hãng Luật Investpush, nhìn nhận: "Niềm tin và uy tín là yếu tố then chốt trong kinh doanh sàn giao dịch. Vì vậy, cơ quan quản lý cần siết chặt tiêu chuẩn đối với các đơn vị được cấp phép. Họ phải có kinh nghiệm, năng lực vận hành và đáp ứng đầy đủ tiêu chí kỹ thuật, bảo mật".
Ông Phong thông tin trên thế giới, Singapore, Hồng Kông (Trung Quốc) hay Dubai đều áp dụng cơ chế cấp phép chặt chẽ cho nhà cung cấp dịch vụ tài sản số (VASP), quy định rõ việc lưu ký tài sản, bảo chứng tài khoản, vốn pháp định tối thiểu và yêu cầu mua bảo hiểm. "Việt Nam cũng cần hướng tới chuẩn mực tương tự, đồng thời bắt buộc các sàn được cấp phép phải có pháp nhân và hiện diện tại Việt Nam để thuận tiện quản lý. Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân vừa được ban hành cũng sẽ là nền tảng quan trọng giúp bảo đảm an toàn thông tin cho nhà đầu tư khi giao dịch trên thị trường này" - ông đánh giá.
Giám đốc điều hành Hãng Luật Investpush cũng đề xuất Việt Nam nên mở cửa cho các sàn quốc tế uy tín hoạt động để học hỏi công nghệ và cơ chế quản lý. Song song đó, phát triển sàn giao dịch trong nước nhằm quản lý dữ liệu và bảo vệ nhà đầu tư. "Đi nhanh nhưng phải có bước đệm an toàn thông qua cơ chế thử nghiệm (sandbox)" - ông nói.
Trong khi đó, ông Trần Xuân Tiến nhấn mạnh đến yếu tố thời gian. "Nếu 1-2 năm tới không mở cửa sàn giao dịch tiền số, Việt Nam sẽ bị bỏ lại phía sau, nhưng đi quá nhanh thì cũng tiềm ẩn rủi ro. Do đó, cần xây dựng sàn trong nước để quản lý thanh khoản và dữ liệu, đồng thời cho phép sàn quốc tế tham gia để bảo đảm cạnh tranh, học hỏi kinh nghiệm từ mô hình ở Dubai hay Singapore" - chuyên gia này nêu quan điểm.
Ở góc độ công nghệ, ông Nguyễn Thế Vinh khẳng định Việt Nam có đủ năng lực để phát triển sàn giao dịch tiền số riêng nhưng nên hợp tác với các sàn lớn như Binance, OKX để tận dụng hạ tầng và kinh nghiệm. Điều quan trọng nhất là phải thực hiện nhanh, nếu chậm trễ sẽ mất cơ hội, trong khi nguồn lực đã sẵn sàng.
Phát triển thêm các dịch vụ
Theo ông Huỳnh Quốc Nam, để các sàn giao dịch tài sản số trở thành một phần của trung tâm tài chính quốc tế, Việt Nam cần bắt kịp tốc độ thay đổi liên tục của sản phẩm tài chính số toàn cầu. Ngoài giao dịch cơ bản, các sàn phải phát triển thêm dịch vụ phái sinh, ký quỹ - vốn đã rất phổ biến trên thế giới nhưng còn khác biệt so với thị trường truyền thống trong nước.
Ông Nam cho rằng việc triển khai sandbox sẽ giúp nhà đầu tư trải nghiệm sản phẩm trong môi trường được kiểm soát, tránh rủi ro đáng tiếc.