Người trẻ ít được phát hiện bệnh
Theo phân tích dữ liệu công bố trên The Lancet Diabetes & Endocrinology (tháng 9/2025), dựa trên đánh giá hệ thống các tài liệu và khảo sát tại 204 quốc gia và vùng lãnh thổ trong giai đoạn 2000 - 2023, chỉ 55,8% người từ 15 tuổi trở lên mắc bệnh tiểu đường biết mình đang bệnh. Điều này đồng nghĩa, 44,2% bệnh nhân tiểu đường trên toàn cầu chưa được chẩn đoán, tức gần một nửa số người bệnh không ý thức được tình trạng sức khỏe của mình và chỉ phát hiện ra khi biến chứng đã xuất hiện.
Báo cáo chỉ ra rằng phần lớn các ca được ghi nhận thuộc tiểu đường type 2, thường liên quan đến lối sống ít vận động và chế độ dinh dưỡng kém lành mạnh. Chỉ 20% người dưới 35 tuổi biết mình mắc bệnh, so với tỷ lệ cao hơn nhiều ở nhóm trung niên và cao tuổi. Lý do là vì hầu hết khuyến nghị tầm soát hiện nay, chẳng hạn của Hiệp hội Đái tháo đường Mỹ (ADA), thường chỉ áp dụng cho người từ 35 tuổi trở lên.
Điều này tạo ra một "khoảng trống chẩn đoán" nguy hiểm. Như chuyên gia Lauryn Stafford, Viện Đo lường và Đánh giá Sức khỏe, nhấn mạnh: "Bạn có thể sống nhiều năm với đường huyết cao mà không có triệu chứng rõ rệt. Phần lớn chỉ phát hiện bệnh khi biến chứng xảy ra, phổ biến nhất ở tim, thận và thần kinh."
Theo Quỹ Đái tháo đường Quốc tế (IDF), cứ 9 người trưởng thành trên thế giới thì có 1 người mắc bệnh tiểu đường. Con số này tương đương hơn 500 triệu người bệnh (ước tính 2021) và dự kiến sẽ tiếp tục tăng nhanh trong những thập kỷ tới.
Dữ liệu còn cho thấy, chỉ 40% số bệnh nhân được điều trị đạt kiểm soát đường huyết tối ưu. Nghĩa là 6/10 người vẫn sống trong tình trạng đường huyết cao dù đã dùng thuốc. Các phương pháp điều trị hiện tại, từ insulin, Metformin đến các thuốc mới như GLP-1, đã chứng minh hiệu quả. Tuy nhiên, việc tuân thủ điều trị và phát hiện sớm vẫn là "nút thắt" lớn.
Ngoài ra, nhiều bệnh nhân tiểu đường còn mắc kèm các vấn đề như tăng huyết áp, bệnh thận mạn tính, khiến quá trình kiểm soát phức tạp hơn và dễ phát sinh biến chứng.
Triệu chứng thường bị bỏ qua
Theo tiến sĩ Rita Kalyani, Hiệp hội Đái tháo đường Mỹ, các triệu chứng điển hình của bệnh bao gồm: Khát nhiều, đói nhiều. Đi tiểu thường xuyên. Mắt mờ, sụt cân bất thường. Mệt mỏi kéo dài.
Tuy nhiên, phần lớn bệnh nhân giai đoạn đầu không có triệu chứng, dẫn đến tình trạng chậm trễ trong chẩn đoán. Nghiên cứu của Thư viện Y khoa Quốc gia Mỹ (NIH) năm 2018 cho thấy, 1/3 số bệnh nhân tiểu đường chỉ được chẩn đoán sau nhiều năm kể từ khi xuất hiện triệu chứng đầu tiên.
Phát hiện bệnh sớm giúp bệnh nhân có thể thay đổi lối sống, dùng thuốc kịp thời để phòng ngừa biến chứng. Nếu không được kiểm soát, tiểu đường có thể gây:
- Bệnh tim mạch: nguyên nhân hàng đầu gây tử vong toàn cầu.
- Suy thận: tiểu đường là nguyên nhân chính dẫn đến chạy thận nhân tạo. Tổn thương thần kinh: gây tê bì, đau rát, loét bàn chân.
- Mất thị lực: tiểu đường là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây mù lòa.
Tiến sĩ Kalyani nhấn mạnh: "Chẩn đoán sớm không chỉ giúp kiểm soát bệnh mà còn kéo dài tuổi thọ, cải thiện chất lượng sống."
Hướng đi cho tương lai
Các chuyên gia cho rằng, song song với việc cải thiện tiếp cận thuốc, điều quan trọng là đầu tư mạnh mẽ vào công tác tầm soát và dự phòng. Stafford khẳng định: "Nếu chúng ta có thể tập trung vào yếu tố nguy cơ để ngăn ngừa tiểu đường ngay từ đầu, thì gánh nặng bệnh tật sẽ giảm đáng kể."
Điều đó đồng nghĩa với việc cần khuyến khích người trẻ tầm soát sớm hơn, nhất là những ai có tiền sử gia đình, thừa cân, lối sống ít vận động hoặc chế độ ăn nhiều đường và chất béo xấu.
Bệnh tiểu đường thực sự là "sát thủ thầm lặng" khi gần một nửa số người mắc bệnh không hề hay biết. Việc nâng cao nhận thức cộng đồng, tăng cường sàng lọc, phát hiện sớm và tuân thủ điều trị chính là chìa khóa để giảm gánh nặng bệnh tật toàn cầu trong những thập kỷ tới.