* Tác giả: Ái Đậu - một blogger chuyên viết về nuôi dạy con ở Trung Quốc
Mới đây tôi xem một đoạn video khiến người ta phải ghen tị. Ở nước ngoài, có một cô bé từ nhỏ đã rất nghịch ngợm, từ khi vào mẫu giáo đã là "học sinh vấn đề" trong mắt thầy cô. Trong giờ vẽ, bé vẽ loạn lên bàn; giờ thủ công thì tháo tung hết dụng cụ; đến tiết thể dục lại buộc hết dây nhảy vào nhau.
Vì con gái nghịch ngợm, người cha nhiều lần bị mời đến trường. Nhưng đối diện với những "trò quậy phá" đó, ông không hề trách mắng, chỉ từ tốn khuyên con không được làm ảnh hưởng đến người khác. Trong mắt người cha, ông không cần con gái trở thành "đứa trẻ ngoan ngoãn nghe lời" trong mọi việc, mà tôn trọng cá tính, thuận theo thiên tính của con để giáo dục.
Khi lớn lên, cô bé ấy trở thành diễn viên hài độc thoại. So với bạn bè đồng trang lứa, cô tự tin và thoải mái hơn nhiều, nụ cười cũng toát lên sự an nhiên, hạnh phúc.
Hình ảnh cô bé ngày nào, giờ trưởng thành đầy tự tin, khiến ai cũng ngưỡng mộ. Vậy cha mẹ nên làm gì để nuôi dạy những đứa trẻ nghịch ngợm thành những người có tâm hồn tự do, tự tin và tỏa sáng?
Chuyên gia giáo dục Lý Mai Cẩn (Trung Quốc) từng nói: "Trong quá trình trưởng thành của trẻ, chỉ cần không vượt qua ranh giới đạo đức, thì dù có nghịch ngợm thế nào cũng là bình thường".
Trẻ càng nghịch, lớn lên thường sống càng tốt và càng tự do.
Trẻ càng nghịch, ý thức bản thân càng mạnh
Một người mẹ than thở trên mạng xã hội: Sau khi con tròn 2 tuổi thì thật sự quá khó nuôi! Chỉ số nghịch ngợm tăng vọt: Lục tung tủ kệ mỗi ngày; Giường, sofa biến thành "sàn nhảy"; Ra ngoài thì luôn muốn thoát khỏi sự kiểm soát của bố mẹ… Đây là trải nghiệm chung của nhiều phụ huynh.
Thực ra, những hành vi này báo hiệu ý thức bản thân của trẻ bắt đầu thức tỉnh. Các bé có suy nghĩ riêng, có khát vọng "tự mình khám phá thế giới". Nhưng mức độ thức tỉnh ý thức bản thân ở mỗi trẻ khác nhau. Trẻ càng nghịch thì ý thức bản thân càng mạnh.
Chẳng hạn, khi nhà có khách, nhiều trẻ sẽ càng hiếu động: chạy khắp nơi, cố tình gây sự cố rồi cười lớn. Khi người lớn can ngăn, bé còn cãi "Con cứ muốn vậy!", hoặc làm mặt xấu để chọc ghẹo.
Những hành vi này không phải để gây phiền phức, mà là cách trẻ bộc lộ bản thân, tìm kiếm sự chú ý. Do kinh nghiệm sống hạn chế, các bé không phân biệt rõ đúng sai, nên thường chọn cách "nghịch" để đạt mục đích.
Nói cách khác, trẻ càng nghịch càng cho thấy chúng có chính kiến, biết để tâm đến cảm xúc của bản thân và nhạy cảm hơn với môi trường xung quanh.
Vì thế, nghịch ngợm không phải là "xấu", mà là dấu hiệu phát triển tâm sinh lý bình thường.
Đừng kìm hãm quá mức, vì trẻ "ngoan quá" lớn lên dễ gặp vấn đề
Nhiều cha mẹ thường lo lắng và so sánh khi con nghịch, rồi ngưỡng mộ những đứa trẻ "ngoan ngoãn, hiểu chuyện". Nhưng thực tế, ngoan quá mới đáng lo.
Hiệp hội Tâm lý học Mỹ từng khảo sát 700 trẻ em và phát hiện: những trẻ cá tính nghịch ngợm từ nhỏ thường có khả năng đạt thành tựu cao khi trưởng thành.
Ngược lại, trẻ "nghe lời tuyệt đối" dễ thiếu chủ kiến, khó bứt phá.
Trẻ nghịch ngợm có thể khiến cha mẹ mệt mỏi hơn, nhưng cũng chính là nền tảng giúp các em rèn luyện sự kiên cường, khả năng thích ứng với cuộc sống.
Nguy cơ hình thành tính cách "luôn làm vừa lòng người khác"
Những đứa trẻ quá nghe lời, ngoan ngoãn thường thiếu chính kiến, sợ làm phật lòng người khác. Lâu dần dễ trở thành người luôn muốn làm hài lòng, bỏ quên nhu cầu thật sự của bản thân, dễ rơi vào căng thẳng, lo âu.
Dễ nổi loạn khi lớn
Một chuyên gia tâm lý trẻ em từng nói: "Một đứa trẻ quá nghe lời chắc chắn là một đứa trẻ bị đè nén." Bên ngoài có vẻ ngoan, nhưng thực chất bên trong ẩn chứa sự bức bối. Khi lớn lên, sự phản kháng càng dữ dội.
Thiếu chủ kiến, dễ mất phương hướng
Trẻ quá "ngoan" khi nhỏ, trưởng thành thường không biết mình muốn gì, dễ mơ hồ, thiếu độc lập trong suy nghĩ. Ngược lại, trẻ nghịch ngợm lại sớm bộc lộ cá tính, biết bản thân thích gì, không thích gì.
Tất nhiên, không thể nói "ngoan" là xấu. Trẻ biết lễ phép, biết vâng lời trong chừng mực vẫn là điều đáng quý. Vấn đề chỉ nằm ở chỗ ngoan đến mức bị kìm hãm, đánh mất cá tính thì mới đáng lo.
Bên cạnh đó, nghịch ngợm cũng không đồng nghĩa với "hư". Nghịch chỉ là sự hiếu động, ham khám phá. Nhưng nếu con có những dấu hiệu thật sự lệch lạc thì cha mẹ cần sớm nắn chỉnh, ví dụ như:
Luôn thích nhận nhiều hơn cho, không biết chia sẻ.
Có thói quen đòi hỏi mọi thứ ngay lập tức, càng sớm càng tốt.
Không bao giờ hài lòng với những gì mình đang có, lúc nào cũng thấy thiếu thốn, đòi hỏi.
Những biểu hiện này không còn là "nghịch vô tư" mà đã chạm đến vấn đề về thái độ sống. Cha mẹ cần kiên nhẫn nhắc nhở, định hướng để trẻ hiểu giá trị của sự cho đi, học cách chờ đợi, và biết trân trọng điều mình đang có.
Ba kiểu trẻ nghịch, càng lớn càng dễ thành công
Các nhà giáo dục cho rằng, nghịch ngợm chính là biểu hiện của trí tuệ. Trẻ ít nghịch đôi khi lại chưa phát huy hết khả năng sáng tạo. Đặc biệt, có 3 kiểu trẻ nghịch ngợm càng lớn càng dễ thành công:
"Đầu đàn" trong nhóm bạn
Trong nhóm trẻ nghịch, luôn có "trùm nhí" có khả năng lôi kéo bạn bè cùng tham gia trò chơi. Những bé này thường năng động, có tư chất lãnh đạo, giỏi giao tiếp – những kỹ năng cực quan trọng khi trưởng thành.
Hay phá đồ
Trẻ thích tháo tung đồ đạc khiến bố mẹ phát điên. Nhưng nếu được định hướng, sự tò mò và nguồn năng lượng ấy sẽ chuyển thành óc sáng tạo, khả năng đổi mới – những tố chất quý trong khoa học, công nghệ, kỹ thuật.
Quá nhiều tò mò
Nhiều bé vì tò mò mà nhổ cả cây hoa, bắt cá ra khỏi bể để "cho uống nước". Dù cha mẹ khổ sở, nhưng chính sự tò mò đó nuôi dưỡng tinh thần khám phá, dám thử thách, dám thất bại – yếu tố quan trọng để thành công trong tương lai.
So với những đứa trẻ ngoan ngoãn quá mức, nghịch ngợm mới là thiên tính của trẻ. Chỉ cần cha mẹ hiểu và đồng hành đúng cách, sự nghịch ngợm ấy sẽ trở thành động lực để con phát triển thành những con người tự tin, sáng tạo và đầy bản lĩnh.
Điều quan trọng là giữ sự cân bằng: để trẻ được sống đúng với cá tính, nhưng vẫn biết ranh giới nào không nên vượt qua. Có vậy, cha mẹ vừa an tâm, còn con thì lớn lên khỏe mạnh cả về thể chất lẫn tâm hồn.