Từ một cậu bé làng quê nghèo tỉnh Hồ Nam, Trung Quốc, Zhang Shijie, 18 tuổi, đã trở thành nguồn cảm hứng cho hàng triệu người khi tự mày mò chế tạo tên lửa và trúng tuyển vào chương trình kỹ thuật hàng không vũ trụ tại Đại học Hàng không Vũ trụ Thẩm Dương – một trong những học viện hàng đầu cả nước về ngành này.
Niềm đam mê của Zhang nhen nhóm từ năm 14 tuổi, sau khi cậu cùng cha theo dõi trực tiếp một vụ phóng tên lửa. Không được đào tạo chính quy, Zhang tìm đến các nền tảng video ngắn như Douyin để học hỏi. Theo thống kê, đến tháng 11-2023, nền tảng này đã ghi nhận tới 4,7 triệu video thí nghiệm khoa học, trong đó video về tên lửa nước tăng gấp tám lần chỉ trong một năm. Cô giáo trung học Long Yanjiao của Zhang cho biết Internet đã “vô cùng hữu ích” khi giúp cậu tiếp cận kiến thức, bù đắp cho những hạn chế về điều kiện học tập ở ngôi trường làng.
Tận dụng mọi nguồn lực sẵn có, Zhang đã tái chế chiếc laptop cũ của chị gái để truy cập diễn đàn khoa học, ban đầu dùng nitrat lấy từ chuồng lợn nấu với đường và nước làm nhiên liệu. Khi nhận thấy hỗn hợp không đủ tinh khiết, cậu đã áp dụng kiến thức hóa học để lọc từ phân bón, chế tạo loại nhiên liệu hiệu quả hơn.
Vật liệu rẻ tiền như ống PVC, xi măng cũng được Zhang thử nghiệm để làm động cơ, dù nhiều lần thất bại. Không nản chí, cậu tự học phần mềm thiết kế 3D, mua máy in 3D bằng tiền lì xì Tết và mượn thêm từ bạn bè để sản xuất các chi tiết tên lửa.
Tháng 6-2023, đúng ngày sinh nhật, Zhang mời cha và bạn bè đến chứng kiến lần phóng thử đầu tiên. Dù thất bại vì trời mưa, ngày hôm sau, cậu đã thành công. Sau hơn 100 lần thử nghiệm, Zhang đã chế tạo được bốn loại động cơ, nhiều tên lửa một tầng và thậm chí cả một tên lửa hai tầng có thể đạt độ cao tới 400 mét.
Nhận thấy nỗ lực và tài năng của học trò, nhà trường đã tài trợ cho Zhang 3.500 nhân dân tệ (tương đương 500 USD), hỗ trợ tuyển thêm sinh viên tham gia và dành hẳn một phòng vốn dùng cho nghệ thuật thư pháp để làm không gian nghiên cứu – nơi Zhang gọi là “ngôi nhà tinh thần” của mình. Cậu còn gây quỹ cho đam mê bằng cách bán một số sản phẩm sáng tạo cho tổ chức khác, lấy tiền trả nợ bạn bè.
Cô Long, với 30 năm trong nghề, nhận định Zhang là học sinh đầu tiên bà từng thấy có niềm say mê khoa học mãnh liệt đến vậy. “Sở thích chính là người thầy tốt nhất của con người”, bà nhấn mạnh. Gia đình Zhang cũng hết mực ủng hộ. Cha cậu là lái xe ôm ở thành phố Trường Sa, mẹ đi làm bảo mẫu ở một thành phố khác, nhưng cả hai đều ghi nhận sự khác biệt của con trai: thay vì chơi điện tử, Zhang luôn mày mò tháo lắp đồ chơi để hiểu cơ chế vận hành.
Với việc trúng tuyển đại học, Zhang đặt mục tiêu lớn hơn: thiết kế một tên lửa thực sự. Câu chuyện của cậu đã khơi gợi nhiều suy ngẫm. Một cư dân mạng bình luận: “Trẻ em ở làng thường khó theo đuổi đam mê khoa học vì thiếu nguồn lực, trong khi cha mẹ lo lắng con cái sẽ lãng phí tiền bạc. Nhưng Zhang đã chứng minh điều ngược lại”. Một người khác viết: “Hạt giống gieo từ thuở nhỏ, nếu được chăm sóc, sẽ lớn lên thành cây to vững chãi”.
Theo SCMP
