Những tháng đầu năm 2025, lần đầu tiên sau hơn 9 năm sống tại Nhật Bản, tôi tận mắt chứng kiến những tờ giấy dán ở siêu thị với dòng chữ: "Hết gạo - xin quý khách thông cảm".
Thậm chí, có siêu thị còn ghi rõ "Mỗi khách chỉ được mua 1 bao 5 kg/ngày".
Tôi vẫn nhớ rõ vào đầu tháng 2, khi ra siêu thị quen gần ga Otsuka, loại gạo tôi thường mua với giá 2.480 yen (gần 433.000 đồng) cho túi 5 kg đã nhảy vọt lên 4.980 yen - tức gấp đôi. Những loại gạo rẻ hơn nhanh chóng bị mua hết, còn lại là hàng cao cấp giá hơn 6.000 yen. Mọi người xung quanh, cả người Nhật lẫn người nước ngoài, đều bất ngờ. Hóa ra gạo bây giờ cũng là xa xỉ phẩm!
Thực tế là trong khoảng 3 tháng đầu năm nay, giá gạo tại Nhật Bản đã tăng tới 200%-300%. Nguyên nhân, theo truyền thông địa phương, là do lạm phát gia tăng, lãi suất thay đổi và sự suy yếu của đồng yen, khiến chi phí sản xuất - phân phối tăng mạnh. Sản phẩm "quốc hồn quốc túy" của Nhật như gạo cũng không tránh khỏi vòng xoáy đó. Ngoài ra, thời tiết bất ổn và sản lượng gạo nội địa giảm cũng góp phần làm nguồn cung thắt chặt.
Giá gạo tăng kéo theo các món ăn liên quan tăng, kể cả cơm nắm trong cửa hàng tiện lợi. Chúng tôi cảm nhận rõ ràng sức ép lên chi tiêu. Một bữa cơm trưa đơn giản trước đây khoảng 600 yen, giờ phải đến 800-900 yen nếu ăn đầy đủ. Một viên cơm nắm cá hồi - món ăn quen thuộc chỉ 130 yen của tôi đã lên giá thành 168 yen. Một hộp cơm bento cũng từ 398 yen nhảy lên hơn 500 yen. Không ít người mà tôi quen biết đã lựa chọn bổ sung bún, miến, phở vào thực đơn hằng ngày vốn chỉ toàn cơm.
Giá gạo tăng kéo theo các món ăn liên quan tăng, trong đó có cơm nắm. Trong ảnh là cơm nắm tại một kệ hàng trong siêu thị ở thủ đô Tokyo - Nhật Bản
Từ tháng 6, chính phủ Nhật Bản bắt đầu tung ra các biện pháp bình ổn giá, trong đó nổi bật là đưa gạo dự trữ quốc gia ra thị trường. Gạo loại "hỗ trợ giá" xuất hiện trong các siêu thị lớn tại Toshimaku, nhờ đó giá gạo hạ dần về khoảng 2.700-2.900 yen cho bao 5 kg, tuy vẫn cao hơn trước nhưng đã bớt "gắt" hơn nhiều. Việc chính phủ chủ động "xả kho" là động thái được đánh giá cao - không chỉ bảo vệ người dân mà còn thể hiện cách Nhật Bản coi trọng an ninh lương thực quốc gia.
Tôi từng xuất bản cuốn sách "Giấc mơ Nhật" và cũng từng viết nhiều về cơ hội, nghị lực và những điều đáng học hỏi từ đất nước này. Nhưng giấc mơ nào cũng có lúc đối diện với thực tế. Giá gạo năm nay đã cho tôi hiểu thêm một lát cắt rất thật và học được nhiều điều: Sự kiên cường của người dân Nhật khi phải thích nghi với khó khăn, cách điều tiết thị trường linh hoạt của chính phủ và đặc biệt là cảm giác biết ơn khi có thể ăn một chén cơm trắng mỗi bữa. Tôi cũng học cách tự nấu ăn để tiết kiệm hơn và quản lý dinh dưỡng nạp vào, không còn lãng phí như trước.
Với tôi, bài học sâu sắc nhất từ một bao gạo năm 2025 là ngay cả khi cuộc sống ổn định và vào guồng, đừng bao giờ xem nhẹ những thứ tưởng như "hiển nhiên phải có". Một ký gạo đôi khi là ước ao của rất nhiều người. Và nếu may mắn còn đủ một bữa cơm no, chúng ta có thể san sẻ và hiểu cho những ai đang chịu ảnh hưởng nhiều hơn.
