Trong nhiều gia đình, tiết kiệm được xem là một đức tính tốt. Tuy nhiên, có một kiểu tiết kiệm cực đoan của cha mẹ lại vô tình trở thành gánh nặng tâm lý cho con cái, thậm chí nguy hại hơn cả tính keo kiệt. Khi những đứa trẻ lớn lên trong cảm giác tội lỗi, tự ti vì bị nhắc nhở liên tục về tiền bạc, trẻ có nguy cơ đánh mất sự tự tin – yếu tố then chốt quyết định thành công và khả năng tạo ra khác biệt trong tương lai.
Câu chuyện của Qiqi: Khi tiết kiệm trở thành áp lực vô hình
Qiqi sinh ra trong một gia đình bình thường, không dư giả về tài chính. Lương của cả cha lẫn mẹ phải chi trả cho sinh hoạt hằng ngày, tiền học phí và chi phí chăm sóc ông bà. Để cân đối, cha mẹ Qiqi buộc phải sống tiết kiệm triệt để.
Mỗi khi Qiqi bày tỏ mong muốn có một món đồ nhỏ, cha mẹ cô thường phản ứng bằng những lời lẽ nghiêm khắc: “Con chẳng chăm chỉ học hành, chỉ nghĩ đến việc mua cái này cái kia!”. “Chúng ta vất vả tiết kiệm chỉ để lo cho con ăn học. Con có biết đã tốn bao nhiêu tiền không?”, “Tiền thuê nhà gần trường đắt thế, con tiêu bao nhiêu rồi?”,...
Ban đầu, Qiqi cảm thấy tội lỗi. Về sau, cô dần từ bỏ việc xin xỏ cha mẹ bất kỳ điều gì, chọn cách im lặng và chịu đựng. Cha mẹ Qiqi nghĩ con đã trưởng thành, hiểu được giá trị đồng tiền. Nhưng họ không nhận ra rằng chính sự khắt khe đó khiến Qiqi ngày càng thu mình, ngại giao tiếp, sống trong mặc cảm và không dám hòa nhập cùng bạn bè.
Chú thích ảnh
Hiện tượng này không phải cá biệt. Nhiều cư dân mạng chia sẻ những trải nghiệm tương tự: “Mỗi lần tôi muốn mua gì, mẹ lại mắng tôi là đồ ngốc, dù giá trị món đồ rất nhỏ", “Gia đình tôi không nghèo, nhưng bố tôi sống quá khắt khe. Ông chỉ biết tiết kiệm chứ không tiêu xài.", “Từ nhỏ tôi rất ít khi xin tiền tiêu vặt, vậy mà luôn bị so sánh với anh chị. Tôi cảm thấy mình chẳng bao giờ làm đúng.”
Các chuyên gia tâm lý chỉ ra ba hệ lụy lớn khi cha mẹ áp dụng lối sống tiết kiệm cực đoan:
1. Làm rạn nứt mối quan hệ cha mẹ – con cái
Khi cha mẹ mang áp lực tài chính vào trong lời nói, mọi yêu cầu của con trẻ đều bị quy kết là “vô bổ”, “phung phí”, thậm chí “bất hiếu”. Kết quả là trẻ bắt đầu nghi ngờ tình thương của cha mẹ, tự hỏi mình có phải là gánh nặng. Càng về sau, con cái càng ít chia sẻ, mối quan hệ gia đình dần xa cách.
2. Nuôi dưỡng mặc cảm tự ti và cảm giác tội lỗi
Trẻ em lớn lên trong môi trường bị ám ảnh về tiền bạc dễ hình thành tâm lý “mình thấp kém, không xứng đáng”. Khi bước vào xã hội, chúng thường ngại giao tiếp, khó kết bạn, không dám thể hiện bản thân. Điều này trở thành rào cản lớn khiến trẻ khó vươn tới thành công, bởi sự tự tin chính là chìa khóa để mở ra cơ hội.
3. Thúc đẩy hành vi tiêu dùng lệch lạc
Một nghịch lý thường xảy ra: trẻ bị kìm nén quá mức khi nhỏ lại nảy sinh ham muốn tiêu dùng mạnh mẽ khi trưởng thành. Chúng dễ rơi vào tình trạng mua sắm vô độ, thỏa mãn mọi mong muốn nhất thời để bù đắp tuổi thơ thiếu thốn. Quan điểm lệch lạc về tiền bạc này có thể dẫn đến nợ nần, quản lý tài chính cá nhân kém, thậm chí lệ thuộc vào vật chất để tìm kiếm giá trị bản thân.
Tiết kiệm đúng cách: Biến tiền bạc thành công cụ giáo dục
Các chuyên gia khẳng định: tiết kiệm không sai, nhưng cách biểu đạt mới là vấn đề. Thay vì nhắc đi nhắc lại con cái “tốn kém” hay “vô ơn”, cha mẹ nên coi mỗi lần con xin mua món gì là cơ hội để dạy về giá trị tiền bạc. Cha mẹ có thể cho con một khoản tiền tiêu vặt cố định, khuyến khích trẻ lập kế hoạch chi tiêu, hoặc cùng con thảo luận xem món đồ đó có thực sự cần thiết hay không.
Như vậy, trẻ vừa hiểu được công sức lao động của cha mẹ, vừa học cách quản lý tài chính cá nhân mà không bị tổn thương lòng tự trọng.
Kiểu tiết kiệm cực đoan của cha mẹ, dù xuất phát từ tình thương, lại có thể gây ra những vết sẹo tâm lý khó lành cho con cái. Một đứa trẻ lớn lên thiếu tự tin, luôn cảm thấy mình là gánh nặng sẽ khó có cơ hội tỏa sáng trong tương lai. Tiết kiệm đúng cách không chỉ bảo vệ kinh tế gia đình, mà còn phải nuôi dưỡng sự tự tin, lòng tự trọng và khả năng hòa nhập xã hội cho con. Bởi suy cho cùng, tài sản lớn nhất mà cha mẹ có thể để lại cho con không chỉ là tiền bạc, mà còn là một tâm hồn mạnh mẽ và bản lĩnh vững vàng để bước đi giữa cuộc đời.
