Sau khi mở rộng địa giới, TP HCM được kỳ vọng trở thành trung tâm kinh tế năng động của cả nước. Tuy nhiên, hạn chế về hạ tầng, chính sách và nhân lực khiến chi phí hoạt động cao, cơ chế đầu tư phức tạp, còn sức hút vốn đầu tư chưa tương xứng với tiềm năng, khiến mục tiêu tăng trưởng 2 con số trở nên thách thức.
Còn nhiều rào cản
Ông Nguyễn Thanh Quan, Phó Tổng Giám đốc kỹ thuật Công ty CP Nhựa Bình Minh, cho rằng dù được xem là đầu tàu kinh tế năng động nhất cả nước, TP HCM vẫn đối mặt với nhiều rào cản khiến năng lực cạnh tranh chưa tương xứng.
Hệ thống giao thông và logistics thiếu đồng bộ, chi phí vận chuyển cao, việc kết nối giữa các khu công nghiệp và cảng biển còn nhiều khó khăn. Trong khi đó, chính sách thu hút đầu tư vẫn phức tạp và thiếu nhất quán, khiến nhiều nhà đầu tư nước ngoài e ngại khi lựa chọn điểm đến.
"Cộng đồng doanh nghiệp trong nước dù nỗ lực chuyển đổi nhưng vẫn còn hạn chế về năng lực công nghệ và thiếu sự liên kết để tạo thành chuỗi cung ứng đủ mạnh. Khi nội lực chưa đủ, doanh nghiệp dễ phụ thuộc vào nguồn vốn và tư vấn nước ngoài dẫn đến nguy cơ tụt hậu ngay trên sân nhà" - ông Quan nói.
Theo ông Phạm Văn Việt, Chủ tịch HĐQT Công ty Việt Thắng Jean, ngành dệt may và thời trang, một trong những lĩnh vực xuất khẩu chủ lực của thành phố, vẫn khó áp dụng triệt để các giải pháp 4.0 do chuỗi sản xuất chưa được tái cấu trúc đồng bộ. Nguồn nhân lực, đặc biệt là đội ngũ quản lý trung gian, chưa đủ năng lực khai thác dữ liệu và vận hành máy móc tiên tiến, khiến hiệu quả đầu tư công nghệ chưa cao.
Dù nhiều doanh nghiệp đã nhập máy móc và dây chuyền châu Âu nhưng các yêu cầu về quy trình, tiêu chuẩn môi trường, khí thải và kiểm soát chất lượng vẫn là thách thức lớn, nhất là khi doanh nghiệp hướng đến xuất khẩu sang các thị trường khó tính như Mỹ và châu Âu. TP HCM cũng thiếu các khu công nghiệp chuyên ngành, trung tâm đổi mới sáng tạo và cơ chế hỗ trợ áp dụng công nghệ mới, làm hạn chế khả năng phát triển sản phẩm có giá trị gia tăng cao.
Hệ thống giao thông và logistics thiếu đồng bộ, chi phí vận chuyển cao, việc kết nối giữa các khu công nghiệp và cảng biển còn nhiều khó khăn là những điểm nghẽn ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế của TP HCM. Trong ảnh: Một góc cảng Cái Mép - Thị Vải. Ảnh: HOÀNG TRIỀU
Ở góc độ nhà đầu tư nước ngoài, TS Lê Quang Đạm, Tổng Giám đốc Marvell Việt Nam, cho biết dù thủ tục xuất nhập khẩu và thuế đã được cải thiện đáng kể, song vẫn còn nhiều điểm phức tạp, đặc biệt đối với lĩnh vực công nghệ cao. Ông dẫn chứng trong phòng thí nghiệm của Marvell, một số thiết bị chuyên dụng trị giá hàng triệu USD chỉ được phép nhập khẩu mới gây khó khăn trong việc luân chuyển thiết bị giữa các phòng thí nghiệm toàn cầu của Marvell về Việt Nam, làm giảm tính linh hoạt và hiệu quả sử dụng nguồn lực.
Thúc đẩy hội nhập kinh tế khu vựcTheo PGS-TS Trần Hùng Sơn, Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển công nghệ ngân hàng - Đại học Quốc gia TP HCM, điểm nghẽn lớn nhất đang kìm hãm tiềm năng đột phá của thành phố là năng lực thể chế và hành chính.
"Điểm nghẽn này đang níu chân TP HCM trên cả 3 vấn đề quan trọng: phát triển kinh tế tri thức và đổi mới sáng tạo, thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) chất lượng cao và nâng cao chất lượng sống đô thị. Cần có giải pháp để khơi thông, nhất là khâu thực thi sau khi có cơ chế, chính sách đặc thù" - ông Sơn nhận định.
Gỡ thủ tục hành chính
Ông Sơn cho rằng TP HCM đang đối mặt tình trạng phân mảnh trong quy hoạch và thiếu đồng bộ trong phối hợp giữa các cấp, khiến nhiều dự án trọng điểm bị trì hoãn. Không ít chính sách vẫn chậm thích ứng với tốc độ thay đổi của kinh tế toàn cầu. Gánh nặng hành chính và thủ tục rườm rà khiến chi phí giao dịch tăng cao, tạo ra rào cản vô hình đối với nhà đầu tư quốc tế. "Điểm nghẽn này cũng gắn liền với chất lượng đội ngũ cán bộ.
Tinh thần dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm cần được lan tỏa mạnh mẽ hơn nữa. Việc thu hút và giữ chân nhân tài, đặc biệt là giới tinh hoa xuyên quốc gia, vẫn là thách thức lớn nếu môi trường làm việc và cơ chế đãi ngộ chưa đủ hấp dẫn" - ông Sơn nói.
TS Đỗ Thiên Anh Tuấn, giảng viên Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright, cho rằng động cơ tăng trưởng của TP HCM đang thiếu những lực đẩy mới từ công nghệ, sáng tạo và năng lực quản trị hiện đại. Nguyên nhân sâu xa, theo ông, bắt nguồn từ thể chế kinh tế chưa đủ mở và linh hoạt.
"Các rào cản về thủ tục, quy hoạch, đầu tư công, quyền sử dụng đất và cơ chế phân bổ ngân sách đang khiến nguồn lực xã hội bị tắc nghẽn, trong khi TP HCM là nơi có khả năng huy động vốn tư nhân rất lớn. Mỗi dự án đổi mới, mỗi sáng kiến đầu tư đều phải đi qua nhiều tầng nấc phê duyệt, khiến cơ hội thị trường bị bỏ lỡ và chi phí giao dịch tăng cao" - ông Tuấn phân tích.
Ông Tuấn cho rằng thành phố chưa có quỹ đầu tư phát triển hạ tầng và chưa khai thác được giá trị gia tăng từ đất đai sau đầu tư công để tái đầu tư. Cơ chế phân cấp, phân quyền hiện nay khiến TP HCM dù là trung tâm đóng góp ngân sách lớn nhất cả nước vẫn thiếu quyền chủ động trong các quyết định tài khóa và quy hoạch không gian phát triển.
Trong bối cảnh đó, việc mở rộng không gian phát triển và thu hút dòng vốn FDI chất lượng cao kỳ vọng sẽ giúp TP HCM tạo bước nhảy vọt trong giai đoạn 2026-2030. Hai yếu tố này không chỉ giúp thành phố vượt qua giới hạn về đất đai và hạ tầng mà còn nâng cấp mô hình tăng trưởng theo hướng bền vững, sáng tạo hơn.
"FDI chất lượng cao là chất xúc tác để nâng cấp năng suất và công nghệ. Singapore đã thành công khi định hướng FDI vào công nghệ cao và trung tâm nghiên cứu phát triển (R&D), tạo ra nền kinh tế giá trị gia tăng lớn. TP HCM có thể học hỏi kinh nghiệm này, tập trung thu hút đầu tư vào công nghệ thông tin, năng lượng xanh, logistics và tài chính số. Mở rộng không gian phát triển và thu hút FDI chọn lọc là 2 hướng đi song hành, giúp TP HCM vừa tăng tốc vừa chuyển mình thành đô thị sáng tạo và trung tâm tài chính hàng đầu khu vực" - PGS-TS Trần Hùng Sơn nhấn mạnh.
Ba trụ cột công nghiệp - thương mại - tài chính
Theo TS Đỗ Thiên Anh Tuấn, chỉ khi 3 trụ cột công nghiệp - thương mại - tài chính được kết nối trong một chuỗi giá trị đô thị toàn cầu, TP HCM mới thật sự có thể bước lên tầm vóc mới. Ông cho rằng công nghiệp của thành phố cần được tái cấu trúc theo hướng công nghệ cao, xanh và thông minh, không chỉ sản xuất hàng hóa mà còn tạo ra tri thức, dữ liệu và công nghệ.
Doanh nghiệp công nghiệp không chỉ là nhà máy mà còn là chủ thể sáng tạo. TP HCM nên hình thành các cụm ngành công nghiệp gắn với đổi mới sáng tạo, kết nối trực tiếp với khu tài chính Thủ Thiêm, trung tâm logistics Cái Mép - Thị Vải và sân bay quốc tế Long Thành, tạo nên chuỗi sản xuất vận hành trên nền tảng số và năng lượng sạch, nơi giá trị sản phẩm nằm cả trong dịch vụ và ý tưởng.
Với trụ cột thương mại, TP HCM cần chuyển từ thương mại hàng hóa sang thương mại dịch vụ và thương mại số, trở thành trung tâm phân phối, trung chuyển của cả Việt Nam và tiểu vùng sông Mê Kông. Các hành lang logistics Bắc - Nam, Đông - Tây và tuyến ven biển sẽ mở đường hình thành những trung tâm thương mại liên vùng gắn với đô thị cảng.
Đặc biệt, tài chính phải là "hệ tuần hoàn" của toàn bộ chuỗi giá trị đô thị. Mô hình trung tâm tài chính quốc tế TP HCM cần có khả năng cung cấp các dịch vụ tài chính phức hợp như đầu tư mạo hiểm, bảo hiểm, chứng khoán hóa hạ tầng và tài chính xanh. "Tài chính có thể huy động nguồn lực bên ngoài để phục vụ cho đổi mới công nghiệp và thương mại, không chỉ trong nước mà còn cho chính TP HCM" - ông Tuấn nhấn mạnh.
(Còn tiếp)
(*) Xem Báo Người Lao Động từ số ra ngày 28-10
