Hướng dẫn viên Sergei Chernikov mang theo một khẩu súng trường bắn tỉa trên vai để phòng trường hợp chạm trán gấu Bắc Cực khi dẫn Jamie Lafferty - du khách tham quan bến tàu đổ nát của Pyramiden, một thị trấn ma nằm trên quần đảo Svalbard, Bắc Cực, thuộc chủ quyền của Na Uy.
Na Uy sở hữu quần đảo Svalbard theo Hiệp ước Svalbard năm 1920. Tuy nhiên, hai điểm du lịch nổi bật nhất ở đây — thị trấn khai thác than Barentsburg vẫn còn hoạt động và thị trấn Pyramiden đã bị bỏ hoang — đều là khu định cư của người Nga.
Điều này xuất phát từ việc Hiệp ước Svalbard cho phép các bên ký kết, trong đó có Nga, được quyền khai thác tài nguyên thiên nhiên tại đây. Sau đó, công ty than quốc doanh của Nga, Trust Arktikugol, đã mua lại quyền sở hữu Pyramiden và Barentsburg.
Pyramiden tiếp tục tồn tại sau khi Liên Xô tan rã và dần dần bị đóng cửa trong năm 1998.
Nhiều khu vực của thị trấn đã bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi thời tiết và sự ăn mòn. Ảnh: Lafferty
Lối vào đầy bụi của nhà máy hóa chất Pyramiden. Ảnh: Lafferty
Nằm ở vĩ độ trên 78 độ bắc, Pyramiden có khí hậu khắc nghiệt. Hàng năm vào cuối tháng 10, mặt trời sẽ biến mất dưới đường chân trời và không xuất hiện trở lại cho đến giữa tháng 2 năm sau. Vào mùa hè, mặt trời không lặn trong ba tháng.
Vào thời kỳ hoàng kim, Pyramiden cung cấp đầy đủ tiện nghi đô thị và mức sống cao cho khoảng 1.000 cư dân. Thị trấn có trường học, thư viện, sân khúc côn cầu trên băng, phòng tập thể dục, phòng khiêu vũ và âm nhạc, đài phát thanh, rạp chiếu phim kiêm nhà hát, và cả một nghĩa trang dành cho mèo.
Tuy nhiên, khi đi cùng Sergey, Lafferty luôn có cảm giác như những ngày cuối cùng của thị trấn đã trôi qua một cách vội vã. Một cuốn sổ hướng dẫn sử dụng vẫn còn mở, vài chai vodka nằm trên bệ cửa sổ. Rải rác quanh đó là vài trang nhật ký, một bức ảnh chụp người đàn ông có bộ ria mép ấn tượng, một chiếc máy đánh chữ cũ và một quả bóng rổ sờn rách.
Trung tâm văn hóa cũ có lẽ là nơi sở hữu cây đại dương cầm và phòng tập thể dục nằm xa về phía Bắc nhất thế giới. Gần đó, Lafferty và Sergey dạo quanh một hồ bơi khô cạn – từng là hồ nước nóng, từng khiến cư dân Langerby, khu định cư lớn hơn nhiều của người Na Uy ở phía nam, phải ghen tị.
Và còn nhiều điều tuyệt đẹp khác: Một gia đình cáo Bắc Cực bóng mượt sống dưới khách sạn; ánh xanh lam băng giá của sông băng Nordenskiöld gần đó; ánh nắng yếu ớt chiếu qua những khung cửa sổ vỡ của nhà hàng, tạo nên những vệt sáng nhiều màu nhảy múa trên mặt đất; bình minh và hoàng hôn nhuộm hồng vàng những đỉnh núi kỳ lạ xung quanh.
Thị trấn phần lớn vẫn trong trạng thái tĩnh lặng, chậm rãi xuống cấp theo thời gian. Tuy vậy, khách sạn Pyramiden — có lẽ là khách sạn nằm gần cực Bắc nhất thế giới — cùng với Trung tâm Văn hóa đã được phục hồi trong những năm gần đây.
Đây là hai tòa nhà duy nhất còn được sử dụng thường xuyên trong thị trấn. Một số công trình bằng gỗ đã bị đất đóng băng vây quanh, nhưng hai địa điểm này vẫn đứng vững, như những dấu tích kiêu hãnh còn sót lại.
Khách sạn hiện là nơi sinh sống và làm việc của một cộng đồng nhỏ người Nga, phục vụ khách du lịch tham quan trong ngày và những du khách ưa khám phá qua đêm.
Khi Lafferty đến, Dina Balkarova đang đứng phục vụ tại quầy bar. “Tôi thường sống ở Barentsburg", cô nói. "Nhưng khi ở Nga, tôi không làm việc trong quán bar – thực ra tôi là ca sĩ opera”. Cô kể rằng vào những lúc rảnh rỗi, cô thường nhờ người dân địa phương mang theo súng — bởi ở vùng núi rừng hẻo lánh, nơi gấu vẫn lang thang, không ai dám ra ngoài nếu không có súng — để đi cùng cô ra những thùng dầu bỏ hoang gần bến tàu. Ở đó, cô luyện giọng trên nền kim loại rỉ sét.
Lafferty đã đi du lịch khắp Svalbard vào đầu mùa hè năm đó. Khi nghe đến Pyramiden, Lafferty muốn biết liệu có nơi nào khác giống như vậy không. Nhưng thị trấn không kỳ lạ như Lafferty tưởng tượng — người dân ở đây rất thân thiện và tự hào về lịch sử của nơi này, như bất kỳ cộng đồng nào khác.
Những người Nga quay trở lại Pyramiden trong những năm gần đây không nuôi hy vọng khôi phục toàn bộ thị trấn. Trái lại, họ nói rằng họ muốn gìn giữ những gì gần như đã biến mất.
Họ chia sẻ rằng, dù phần lớn các tòa nhà đã bị bỏ hoang, ít nhất chúng không bị bỏ hoang hoàn toàn.
(Theo NYT)
