Tưởng nốt ruồi may mắn, hoá ra mắc bệnh ung thư ở mí mắt
Trong suốt hơn 20 năm, ông Trần, 69 tuổi, sống tại Kinh Châu (tỉnh Hồ Bắc, Trung Quốc), vẫn xem nốt ruồi nhỏ màu đen trên mí mắt trái là một "dấu hiệu bình thường của tuổi già". Nó không đau, không ngứa, chẳng mấy thay đổi cho đến hai năm gần đây. Nốt ruồi bỗng phát triển nhanh, to bằng hạt đậu, vùng da quanh đó sưng đỏ, rỉ dịch và thỉnh thoảng chảy máu.
Khi đến khám tại Bệnh viện Mắt Hồ Bắc, bác sĩ phát hiện khối u ở mí dưới mắt trái của ông Trần đã lan đến bờ mi và kết mạc, kích thước lên tới 2 x 1,5 cm. Bệnh nhân được chỉ định phẫu thuật cắt bỏ tổn thương, ghép da tái tạo mí mắt và làm sinh thiết. Kết quả giải phẫu mô học xác nhận: ông mắc ung thư biểu mô tế bào đáy (Basal Cell Carcinoma - BCC).
May mắn thay, các tế bào ung thư chưa lan ra vùng rìa nên sau phẫu thuật, ông Trần hồi phục tốt và được xuất viện. Nhưng trường hợp của ông không hề cá biệt. Theo thống kê của Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ (American Cancer Society), mỗi năm thế giới ghi nhận hơn 5 triệu ca ung thư da mới, trong đó 80% là ung thư biểu mô tế bào đáy - dạng ung thư da phổ biến nhất, thường xuất hiện ở các vùng phơi sáng như mặt, cổ, tai và mí mắt.
Bác sĩ Triệu Mẫn - Phó khoa Mắt, Bệnh viện Hồ Bắc, cho biết: " Nhiều người châu Á chủ quan với nốt ruồi vì nghĩ nó vô hại, hoặc sợ 'động vào sẽ mất lộc', nhưng sự thật là một số nốt có thể biến đổi ác tính nếu chịu tác động kéo dài từ tia cực tím (UV), viêm nhiễm hoặc ma sát thường xuyên."
Các nghiên cứu y học gần đây cũng khẳng định điều này. Một báo cáo trên The British Journal of Dermatology (2022) cho thấy 1 - 2% nốt ruồi sắc tố ở người trung niên có khả năng tiến triển ác tính, đặc biệt ở người có tiền sử phơi nắng lâu năm hoặc có gen nhạy cảm với tia UV. Tỷ lệ mắc ung thư da ở châu Á thấp hơn phương Tây, nhưng xu hướng đang tăng nhanh do ô nhiễm không khí và lối sống ngoài trời nhiều hơn.
Ung thư biểu mô tế bào đáy tuy hiếm di căn, nhưng nếu không phát hiện sớm, khối u có thể ăn mòn mô, gây loét kéo dài và phá vỡ cấu trúc khuôn mặt. Với những vị trí đặc biệt như mí mắt, mũi, hoặc môi, việc phẫu thuật tái tạo sau khi cắt bỏ khối u đòi hỏi kỹ thuật cao, và di chứng thẩm mỹ là điều khó tránh khỏi.
Nốt ruồi - tín hiệu cảnh báo cơ thể
Theo các chuyên gia da liễu, nốt ruồi (nevus) thực chất là khối u sắc tố lành tính hình thành do sự tập trung bất thường của tế bào hắc tố (melanocyte) trong lớp biểu bì hoặc trung bì. Phần lớn nốt ruồi là vô hại, song một số có thể chuyển dạng ác tính, đặc biệt dưới tác động lâu dài của ánh nắng, tổn thương cơ học, hay viêm nhiễm.
Để nhận diện sớm nguy cơ, các bác sĩ khuyên người dân áp dụng quy tắc "ABCDE", được Hiệp hội Da liễu Mỹ (AAD) khuyến cáo:
A (Asymmetry): Nốt ruồi không đối xứng.
B (Border): Viền mờ, nhòe, răng cưa.
C (Color): Màu loang lổ, không đồng nhất (nâu, đen, đỏ hoặc xanh).
D (Diameter): Đường kính > 6 mm hoặc tăng nhanh trong thời gian ngắn.
E (Evolving): Có thay đổi theo thời gian về kích thước, màu sắc, cảm giác (ngứa, đau, chảy máu).
Nếu có một trong những dấu hiệu trên, nên đi khám chuyên khoa da liễu hoặc ung bướu ngay. Trong thực hành lâm sàng, hơn 70% ca ung thư da được phát hiện muộn là do bệnh nhân tự xem nhẹ hoặc tìm đến các dịch vụ thẩm mỹ thiếu chuyên môn để "đốt nốt ruồi".
Một số vị trí nốt ruồi cần theo dõi chặt chẽ gồm: vùng mặt, cổ, mí mắt, da đầu, bàn tay, bàn chân, vùng lưng (dễ bị cọ xát) và đặc biệt là dưới móng hoặc niêm mạc (miệng, mắt), nơi khó quan sát và dễ bỏ qua.
Bác sĩ Triệu Mẫn nhấn mạnh: " Không có khái niệm 'nốt ruồi phong thủy'. Mọi nốt sắc tố đều phải được xem dưới góc độ y học. Việc kiểm tra định kỳ không chỉ bảo vệ thẩm mỹ, mà còn có thể cứu mạng bạn."
Các biện pháp phòng ngừa cũng rất đơn giản nhưng hiệu quả:
- Tránh ánh nắng gắt từ 10h - 16h; đội mũ rộng vành, đeo kính râm, thoa kem chống nắng SPF ≥30.
- Không tự ý đốt, chích, hay cạo nốt ruồi tại cơ sở không chuyên môn.
- Hạn chế chà xát hoặc làm trầy xước vùng da có nốt ruồi.
- Ăn nhiều rau xanh, trái cây và ngũ cốc nguyên hạt để bổ sung chất chống oxy hóa, bảo vệ tế bào da.
- Khám da liễu định kỳ 6–12 tháng/lần, đặc biệt với người có tiền sử ung thư da hoặc trong gia đình từng có người mắc bệnh.
Ung thư da không chừa ai, và đôi khi nó bắt đầu từ một chấm nhỏ tưởng chừng vô hại. Câu chuyện của ông Trần là lời nhắc rằng, trong y học, không có thứ gọi là "vận may", chỉ có sự hiểu biết và phát hiện kịp thời. Một nốt ruồi bình thường có thể chỉ là điểm nhấn trên gương mặt, nhưng cũng có thể là tín hiệu SOS của cơ thể nếu ta thờ ơ quá lâu.
