Tòa nhà Ủy ban châu Âu ở Brussels, Bỉ. Ảnh: THX
Gấp rút tìm tiếng nói chung trước hạn chót
Tính đến hiện tại, Mỹ mới chính thức đạt được thỏa thuận thương mại tương đối hạn chế với Anh. Ngày 2/7, ông Trump tuyên bố trên mạng xã hội Truth rằng thỏa thuận với Việt Nam cũng đã hoàn tất. Tuy nhiên, ông nhiều lần thông tin sẽ chỉ đơn giản gửi thư thông báo mức thuế mới cho các đối tác nếu đàm phán thất bại sau thời hạn chót.
Đáng chú ý, Liên minh châu Âu (EU) tỏ ra chủ động nhất trong cuộc đua này. Châu Âu đang chạy đua để đạt thỏa thuận thương mại với Mỹ trước hạn chót ngày 8/7 khi Tổng thống Mỹ Donald Trump đưa ra cho một thỏa thuận thương mại mới hoặc áp thuế “đối ứng” lên tới 50%.
Khi đồng hồ đếm ngược đến ngày 8/7 - Liên minh châu Âu (EU) đang nỗ lực phô diễn sự đoàn kết. Tuy nhiên, sau cánh gà ngoại giao, các quốc gia thành viên lại rẽ theo nhiều hướng, làm suy yếu đáng kể vị thế đàm phán chung của khối. “Không ai ở châu Âu muốn leo thang căng thẳng, không ai muốn một cuộc đối đầu”, Chủ tịch Hội đồng châu Âu António Costa phát biểu cuối tuần qua.
Cao ủy Thương mại EU Maros Sefcovic đã bay sang Washington ngày 1/7 để gặp các đối tác Mỹ và bày tỏ hoan nghênh đề xuất sơ bộ từ phía Mỹ. Đây là vòng đàm phán có thể mang tính quyết định cuối cùng trước hạn chót ngày 8/7.
Tuy nhiên, sự chia rẽ giữa các nước thành viên có nguy cơ làm suy yếu vị thế đàm phán của khối. Sự đa dạng quan điểm của 27 nhà lãnh đạo, mỗi người phải đáp ứng lợi ích và áp lực chính trị trong nước, đang khiến ông Sefcovic gặp khó khăn trong việc đàm phán một thỏa thuận cứng rắn.
Tiến trình đàm phán vẫn chưa rõ ràng, nhưng EU khẳng định các quy định của họ với mạng xã hội và các công ty công nghệ - vốn nghiêm ngặt hơn Mỹ - sẽ không được đưa vào cuộc đàm phán lần này.
Châu Âu 'trả đũa' tức thì sau khi Mỹ áp thuế mới với nhôm, thépẢnh: EPA
EU sẵn sàng chấp nhận thuế phổ quát 10% với nhiều mặt hàng xuất khẩu sang Mỹ, nhưng muốn Mỹ cam kết giảm thuế ở các lĩnh vực chủ chốt như dược phẩm, rượu, chất bán dẫn và máy bay thương mại. EU cũng thúc đẩy Mỹ áp dụng hạn ngạch và miễn trừ để giảm nhẹ mức thuế hiện tại 25% với ô tô và linh kiện ô tô, hay 50% với thép và nhôm.
Berlin và Rome muốn thỏa thuận nhanh trong khi Paris và Madrid dè chừng
Trong chặng nước rút, Brussels tiếp tục thúc đẩy Mỹ hạ mức thuế cơ bản 10% mà ông Trump đã áp lên hầu hết đối tác thương mại Mỹ từ tháng 4. Song, EU cũng phát tín hiệu rằng họ có thể chấp nhận mức 10% nếu có những điều kiện đi kèm, chẳng hạn như được miễn trừ ngay lập tức cho một số ngành công nghiệp trọng điểm. “Đang xuất hiện một số bất đồng và tôi nghĩ chúng cần được giải quyết nhanh chóng, vì đây thực sự là vấn đề”, Brando Benifei, nghị sĩ cấp cao đồng thời là Chủ tịch phái đoàn Nghị viện châu Âu phụ trách quan hệ với Mỹ, chia sẻ với Politico. Đồng thời, ông cho biết, sự chia rẽ này giữa một phe dường như sẵn sàng chấp nhận mức thuế 10% như một phần của thỏa thuận để đối phó với phần còn lại, và phe khác, trong đó có tôi, cho rằng mức thuế cơ bản như vậy hoàn toàn không phù hợp với nguyên tắc của chúng ta và không nên bị chấp nhận.
Phát ngôn viên thương mại của Ủy ban châu Âu đã bác bỏ cách mô tả đó, cho rằng không phản ánh đúng tính chất cuộc tranh luận.
Trong khối EU, Thủ tướng Đức Friedrich Merz và Thủ tướng Italy Giorgia Meloni là hai lãnh đạo ủng hộ mạnh mẽ việc đạt được thỏa thuận nhanh chóng, kể cả khi phải nhượng bộ nhiều hơn với Nhà Trắng.
Tại hội nghị thượng đỉnh EU tuần trước, ông Merz lập luận rằng “hành động nhanh chóng và đơn giản vẫn tốt hơn là chậm chạp và phức tạp”. Ông đã nêu rõ những ngành công nghiệp chủ chốt của Đức như hóa chất, dược phẩm, cơ khí, thép, nhôm và ôtô đang phải chịu mức thuế quá cao, đe dọa đến khả năng sống còn của nhiều doanh nghiệp.
Meloni - một đồng minh thân cận của ông Trump - thậm chí còn tuyên bố mức thuế 10% “không ảnh hưởng nhiều đến chúng tôi”. Một nhà ngoại giao EU giấu tên cho biết Rome “rất muốn duy trì quan hệ tốt và sẵn sàng chấp nhận nhiều điều khoản” trong quá trình đàm phán thuế.
Thủ tướng Đức chủ yếu thúc đẩy giảm thuế cho các lĩnh vực cụ thể, như ngành công nghiệp ôtô - đầu tàu xuất khẩu của Đức. Washington tỏ ra hưởng ứng tích cực với lập trường này. Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick mới đây nhận xét rằng “Đức muốn ký thỏa thuận, nhưng họ không được phép”.
Tuy nhiên, chuyên gia thương mại David Kleimann từ Viện ODI tại Brussels cảnh báo điều đó có thể không vì lợi ích chung của toàn châu Âu.
tiêu dùng mua sắm tại siêu thị ở Berlin, Đức. (Ảnh: THX)
“May mắn là đến nay, Ủy ban châu Âu đã phản ứng lại những bản năng vội vàng từ phía Đức”, ông Kleimann nói.
“Nhưng hiện tại, Ủy ban dường như sẵn sàng chấp nhận một thỏa thuận với phương án cho phép miễn trừ thuế theo từng ngành trong khung mức 10% - điều này có thể làm xói mòn nguyên tắc cơ bản của hệ thống thương mại dựa trên luật lệ và phá hoại quyền tự chủ chiến lược của EU”, ông cho biết thêm.
Trái ngược với Berlin và Rome là Paris và Madrid. Hai nước này quyết tâm chống lại chiến thuật đàm phán “cứng rắn” của ông ông Trump, theo tiết lộ từ hai nhà ngoại giao EU.
Tại hội nghị thượng đỉnh gần đây, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron - người nhiều tuần qua đã yêu cầu Mỹ gỡ bỏ toàn bộ mức thuế - ban đầu phản đối việc vội vã chấp nhận một thỏa thuận “bất cân xứng” chỉ để kịp thời hạn của ông ông Trump. Tuy nhiên, cuối cuộc họp, ông lại ngỏ ý có thể đồng ý với mức thuế 10% nếu các điều kiện đi kèm được đảm bảo.
“Mức thuế thấp nhất có thể, tốt nhất là 0%, luôn là lựa chọn lý tưởng. Nhưng nếu Mỹ chọn mức 10%, thì chúng tôi cũng sẽ đánh thuế tương ứng lên hàng hóa Mỹ”, Macron nói.
Trong khi đó, Thủ tướng Tây Ban Nha Pedro Sánchez đã phải đối mặt với sự tức giận của ông Trump khi Mỹ đe dọa áp thêm thuế lên hàng hóa Tây Ban Nha vì ông Sánchez từ chối tăng ngân sách quốc phòng theo yêu cầu tại hội nghị NATO.
Dù vậy, quyết định như vậy trên thực tế không nằm trong thẩm quyền của từng nước do EU hoạt động như một khối thương mại chung.
Ngoài ra, các quốc gia nhỏ hơn trong EU cũng đưa ra hàng loạt yêu cầu riêng, với mục tiêu bảo vệ các ngành nhạy cảm nội địa. Một số nước có cán cân thương mại với Mỹ ở mức cân bằng tỏ ra không muốn gánh chịu hậu quả từ thặng dư thương mại chung mà các quốc gia lớn tạo ra, đặc biệt là Đức.