Ông Wang Jinchen, một nông dân 70 tuổi tại tỉnh Hồ Bắc, Trung Quốc, nằm co ro dưới chiếc chăn rách và không đủ sức đứng dậy tiếp khách. Ông mắc bệnh urê huyết do suy thận, phải chạy thận ba lần mỗi tuần với chi phí hơn 1.700 nhân dân tệ (233 USD) mỗi tháng. Trong khi đó, bảo hiểm chỉ chi trả chưa đến 1/3.
Cả ông và vợ là bà Yuan Dinglai chỉ có lương hưu 200 nhân dân tệ mỗi người. Không còn khả năng làm nông, bà Yuan phải ở nhà chăm sóc chồng.
Ông Wang Jinchen và vợ
Câu chuyện của gia đình ông Wang không hiếm mà là vấn đề phổ biến trên khắp Trung Quốc. Vấn đề này có ảnh hưởng sâu rộng đến nỗ lực thúc đẩy tăng trưởng của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.
Trong hai thập kỷ qua, Trung Quốc đã mở rộng bảo hiểm y tế, với khoảng 95% trong số 1,4 tỷ người được hưởng bảo hiểm. Con số này tăng cao hơn nhiều so với 13% của năm 2003. Hệ thống y tế Trung Quốc có chất lượng tương đương các nước thu nhập cao trong việc chăm sóc sức khỏe sinh sản, bà mẹ, trẻ sơ sinh và kiểm soát bệnh truyền nhiễm.
Tuy nhiên, hệ thống này vẫn chưa theo kịp các nước phát triển trong việc chi trả cho các bệnh mãn tính như tiểu đường và cao huyết áp.
Một nghiên cứu đăng trên tạp chí Lancet năm 2023 chỉ ra rằng Trung Quốc có tỷ lệ chi tiêu y tế thảm họa cao bất thường so với các quốc gia có mức phát triển kinh tế tương tự. Khi người bệnh phải chi tiền túi cho y tế vượt 40% khả năng chi trả của hộ gia đình thì đây được gọi là chi phí thảm họa.
Điều này không chỉ gây khủng hoảng tài chính cho các gia đình mà còn tác động tiêu cực đến nền kinh tế nói chung. Nhiều hộ gia đình buộc phải tiết kiệm phòng trường hợp khẩn cấp, thay vì chi tiêu để thúc đẩy tăng trưởng.
Hiện tại, Trung Quốc đang ưu tiên đầu tư vào các ngành công nghiệp chiến lược như sản xuất công nghệ cao và cơ sở hạ tầng. Ngân sách cho an sinh xã hội dù đã tăng, nhưng vẫn thấp hơn nhiều so với các nước cùng trình độ phát triển.
Một số chuyên gia cho rằng nếu Bắc Kinh phân bổ thêm ngân sách cho các lĩnh vực trực tiếp mang lại lợi ích cho người dân như y tế, thì nền kinh tế sẽ được kích thích tăng trưởng mạnh hơn.
Mặc dù Trung Quốc đang ngày càng giàu có, số hộ gia đình chịu cảnh chi tiêu y tế thảm họa đang tăng lên. Nghiên cứu của Lancet cho thấy năm 2018, 21,7% hộ gia đình phải chi hơn 10% tổng thu nhập cho y tế, tăng so với 20,4% năm 2007. Ở nông thôn, con số này tăng mạnh hơn, từ khoảng 18% lên 27% trong cùng kỳ.
Trong khi đó, tỷ lệ trung bình toàn cầu là 13,2% vào năm 2017. Ở Nga và Malaysia, hai nước có GDP bình quân đầu người tương đương Trung Quốc, tỷ lệ này lần lượt là 7,7% và 1,5%.
Chi phí y tế gia tăng xuất phát từ nhiều nguyên nhân. Một trong số đó là nhu cầu khám chữa bệnh tăng vọt.
Tuổi thọ trung bình tại Trung Quốc đã tăng từ 64 tuổi năm 1980 lên 79 tuổi vào năm 2022, tương đương với Mỹ. Tuy nhiên, điều này tạo áp lực lên bệnh viện, khiến chi phí điều trị leo thang. Nhiều bác sĩ yêu cầu bệnh nhân làm thêm các xét nghiệm đắt đỏ. Số ca nhập viện do các bệnh nhẹ cũng tăng cao. Tỷ lệ nhập viện ở Trung Quốc hiện cao hơn mức trung bình toàn cầu 40%.
Chiếc bàn để thuốc trong phòng ngủ của ông Wang.
Bảo hiểm y tế của Trung Quốc có chi trả cho các trường hợp y tế nghiêm trọng nhưng mức độ bảo hiểm khác nhau giữa các khu vực. Các thành phố giàu có như Bắc Kinh và Thượng Hải có thể đầu tư hệ thống chăm sóc sức khỏe tốt hơn nhiều so với vùng nông thôn. Chất lượng bảo hiểm cũng có sự chênh lệch giữa điều trị nội trú và ngoại trú.
Trước áp lực tài chính, nhiều bệnh nhân phải tìm cách huy động tiền từ cộng đồng. Tuy nhiên, một số trường hợp gây tranh cãi. Năm ngoái, nền tảng gây quỹ của công ty Waterdrop niêm yết trên Nasdaq buộc phải thu hồi tiền từ một bệnh nhân ung thư 29 tuổi, sau khi người này khoe mua căn hộ mới nhờ tiền quyên góp.
Nhiều gia đình còn trở thành nạn nhân của các vụ lừa đảo, bị dụ dỗ đầu tư vào các quỹ từ thiện hứa hẹn được nhân đôi số tiền nhưng cuối cùng mất trắng.
Tại làng Mashihaiwang, vợ chồng ông Wang Jinchen cũng đang chật vật. Con cái họ cố gắng giúp đỡ nhưng đều gặp khó khăn tài chính sau khi mất việc do khủng hoảng bất động sản Trung Quốc. Ông Wang từng quyên góp được một khoản từ một trang web gây quỹ, nhưng vẫn không đủ trang trải.
"Nếu không đủ tiền, thì đành chịu thôi. Chúng tôi cũng chẳng còn cách nào khác", bà Yuan nói.
Theo FT
